You are currently browsing the monthly archive for Απρίλιος 2009.
Δύο εικόνες του Δωδεκάορτου στο εικονοστάσι του ιερού ναού Παναγίας Χρυσοπολίτισσας στη Λάρνακα, έργα του κρητικού ζωγράφου Θεόδωρου Πουλάκη (β’ μισό του 17ου αιώνα).
«Η Σταύρωσις του Ιησού Χριστού»
«Η Ανάστασις του Ιησού Χριστού»
Το κτήριο του σχολείου, στο προαύλιο της εκκλησίας Αγίου Λαζάρου (1930)
Τον Δεκέμβριο 1856 η Εκκλησιαστική Επιτροπή Αγίου Λαζάρου αποφάσισε την ανέγερση και συντήρηση Aλληλοδιδακτικού σχολείου στον περίβολο της εκκλησίας. Έξι μήνες αργότερα έγινε έκκληση για δάνειο της εκκλησίας από τους πολίτες, όπου αναφέρονταν τα ακόλουθα:
“Eπειδή εις αυτούς τους χρόνους τα μεγάλα έξοδα των τροφίμων, καθώς και άλλα ομού, και τα βασιλικά δοσίματα εις τους υπηκόους χριστιανούς δεν επιτρέπουσιν, ουδέ περισσεύει δια να σπουδάζουν εις το αλληλοδιδακτικόν Σχολείον τα δυστυχή τέκνα των, και ένεκα τούτου περιφέρονται τα τέκνα όλα εις τας πλατείας και τους δρόμους, και σπουδάζουν την αμάθειαν και τας κακάς και αισχράς πράξεις και την κακοήθειαν. Δια τούτο λοιπόν σήμερον αποφασίζει η εκκλησία να συστήση έν αλληλοδιδακτικόν Σχολείον Δημόσιον προς διαπαίδευσιν και στολισμόν όλων των τέκνων της. O μισθός του διδασκάλου θέλει πληρώνεσθαι από την εκκλησίαν, καθώς και όλα τα άλλα συνακόλουθα χρειώδη δια τα σχολεία, χωρίς να πληρώση κανείς χριστιανός δια τα τέκνα του χρονικόν μισθόν. Tο σχολείον τούτο θέλει γίνη μέσα εις την εκκλησίαν και δια να κτισθή χρειάζεται 80 λίρας αγγλικάς, γρόσια έως 10.000, και διότι κατά το παρόν η εκκλησία δεν έχει τους τρόπους να κτίση, παρακαλεί όλους τους φιλοκάλους χριστιανούς να την δανείσωσιν δια ένα χρόνον χωρίς διάφορα ό,τι αγαπούν, (άλλος μίαν λίραν, άλλος δύο και άλλος πέντε) και ό,τι οι χριστιανοί και συνδρομηταί την δανείσουν την εκκλησίαν θέλει λαμβάνει απόδειξιν από τους κατά καιρόν επιτρόπους χρεωστικήν δια ένα χρόνον, και άμα μαζωχθούν θέλει κτίση το σχολείον εις αρμόδιον τόπον, και την πρώτην Σεπτεμβρίου 1857 θέλει αρχίση το δημόσιον Σχολείον αμισθί. Kαι έσται ο μισθός υμών πολύς εν τοις ουρανοίς.”
Aπό την 1η Iανουαρίου 1858 το Aλληλοδιδακτικό σχολείο της εκκλησίας Aγίου Λαζάρου ήταν έτοιμο να λειτουργήσει. H πρώτη επιτροπή του αποτελείτο από τους Παύλο Bαλσαμάκη, Δημήτριο Kαρεμφυλάκη και Iωάννη Πιερίδη, μέλη και της εκκλησιαστικής επιτροπής αγίου Λαζάρου. Tο Aλληλοδιδακτικό σχολείο Aγίου Λαζάρου λειτούργησε έως το 1910 και προσέφερε πολλά στην παιδεία της πόλης.
[Το λιμάνι (Σκάλα) στη Λάρνακα ανάπτύχθηκε ως το κύριο εμπορικό και διαμετακομιστικό κέντρο της Κύπρου μετά την κατάληψη της Κύπρου από τους Τούρκους, σημασία που διατήρησε έως και τις πρώτες δεκαετίες της αγγλικής κατοχής.
Δείγμα από τις εμπορικές δραστηριότητες που γίνονταν μέσω του λιμανιού της Λάρνακας είναι και η φορτωτική που παρουσιάζεται εδώ, αποστολής ρεβιθιών στη Μάλτα από κύπριο έμπορο. Το έντυπο δελτίο (σχεδόν πανομοιότυπο σε όλες τις περιπτώσεις) έφερε επάνω αριστερά κάποια συμβολική χαλκογραφία (πλοίο ή άλλο σχέδιο) την ευχή “Αγαθή Τύχη” και τους βασικούς όρους αποστολής. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η πρόνοια ότι εάν ο πλοίαρχος ήταν αναλφάβητος μπορούσε να υπογράψει για λογαριασμό του κάποιος άλλος!
Το έγγραφο ανήκει σε συλλογή κυπριακών φορτωτικών και παραχωρήθηκε από τον Πάνο Λοΐζου].
ΑΓΑΘΗ ΤΥΧΗ
Σκάλα Λάρνακα Κύπρου την 17 Νοεμβρίου 1856
Εφόρτωσ(εν) συν Θεώ δι’ αυτήν την φοράν εν τω παρόντι λιμένι ο Κύριος Παύλος Χ” Λοΐζου δια λογαριασμόν και κίνδυνον ούτινος ανήκει
υπό του καταστρώματος Ελλ. Βρικίου ονομαζομένου ο Βότζαρης του Πλοιάρχου Ιωάν. Κουφοπαντελή
δια να μεταφέρη και παραδώση εις το παρόν του ταξίδιον δια Μάλταν προς τους Κυρίους Β. Ταγλιαφέρρο και υιούς
τας υποσημειωμένας και ηριθμημένας πραγματείας, στεγνάς, σώας, και εις καλλίστην κατάστασιν· και τοιαύτας απαραλλάκτως υπόσχεται ο ρηθείς πλοίαρχος με το ευτυχές ευόδιόν του να τας παραδώση, πληρονόμενος δια ναύλον του
προς Γρόσια 3 το κάθε …(;) και περιπλέον 5 τοις % Κάππον.
Εις πίστωσιν δε της αληθείας υπεγράφη το παρόν μετ’ άλλων ομοίων παρά του διαληφθέντος Πλοιάρχου. Μη ηξεύροντος δε τούτου να υπογράψη, θέλει υπογράφεσθαι αντ’ αυτού υπ’ άλλου τινός· και εξοφληθέντος του ενός τ’ άλλα μένουσιν άκυρα. Ο δε Θεός δώη αυτώ ευτυχές κατευόδιον.
16 Ζεμπύλια Ρεβύθια {
Ν ¼ 4 Τέσσαρας Σάκκους Ρεβύθια {ομού …(;)
Παύλος Χ” Λοΐζου
Τέσσερις γνωστές προσωπικότητες «ποζάρουν» για φωτογραφία στο στούντιο του φωτογραφείου Glaszner στη Λάρνακα, το 1924
Από αριστερά:
1. Παναγιώτης Κυδωνόπουλος, φιλόλογος στο Παγκύπριο Εμπορικό Λύκειο Λάρνακας (1923-1924) και στο Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου (1924-1949)
2. Δημητράκης Τσέπης, Ανώτερος κτηματολογικός υπάλληλος και αθλητικός παράγων της πόλης.
3. Ιωάννης Συκουτρής, φιλόλογος (1922-1924) στο Παγκύπριο Ιεροδιδασκαλείο Λάρνακας. [βλ. και κείμενο αρ. 25]
4. Νεοκλής Γ. Κυριαζής, γιατρός, ιστοριοδίφης, εκδότης του περιοδικού Κυπριακά Χρονικά. [βλ. και κείμενα αρ. 12, 53, 120].
Ανθεστήρια γίνονταν στη Λάρνακα από πολύ παλιά, παρ’ ότι παρέμεναν πάντοτε ως διοργανώσεις “χαμηλών προσδοκιών” (σε σύγκριση με τις γιορτές του Κατακλυσμού, στις οποίες η πόλη είχε την πρωτοκαθεδρία ανάμεσα στις άλλες παράλιες πόλεις της Κύπρου). Από γιορτές Ανθεστηρίων της δεκαετίας του 1930 είναι και οι δύο φωτογραφίες που ακολουθούν.
Ανθοστόλιστη άμαξα με νέες της πόλης
Άρμα του σωματείου ΕΠΑ
“Το Πάσχα στη Λάρνακα είναι γιορτή γεμάτη θόρυβο. Γίνονται δύο παραδοσιακές τελετές με κύριο χαρακτηριστικό το κάψιμο μιας βάρκας ―χωρίς άλλες ιδιαίτερες εκδηλώσεις, ως ένα είδος φωτιάς της χαράς, κατά το οποίο καίγεται ένα σάπιο σκαρί βάρκας― και το κάψιμο του Ιούδα. Θα αναφερθούμε μονάχα στο δεύτερο.
Στην αυλή του ελληνικού μητροπολιτικού ναού της Λάρνακας το πλήθος είναι πυκνό· το ίδιο και στα παράθυρα, στις στέγες, στο δρόμο. Παντού κόσμος πολύς με κόκινα φέσια και χρωματιστά μαντήλια που σκεπάζουν τα καστανά κεφάλια τους. Περιμένουν τον ερχομό του Ιούδα.
Και να, ακούεται ένας μακρόσυρτος ψίθυρος ανακούφισης. Πάνω σε μια στρογγυλή βάση, που την μεταφέρει ένας νεαρός Έλληνας, υψώνεται ένα ομοίωμα εβραίου με λευκή μάσκα, μακριά λευκά γένεια, βαμβακερό σκούφο στο κεφάλι και κάτι σαν μπλούζα επάνω από το μαύρο παντελόνι. Έχει μακριά χέρια και είναι αλλόκοτο να βλέπει κανείς αυτό το καρναβαλίστικο ομοίωμα να μεταφέρεται ταλαιπωρούμενο τριγύρω στο ναό.
Τέλος το αφήνουν κάτω, στηριγμένο στον εαυτό του, ενώ ένας διαβολάνθρωπος, που για λίγο το ακολουθούσε κραδαίνοντας ένα μικρό πιστόλι, δίνει το σύνθημα της εκτέλεσης. Κάποιος άλλος προχωρεί και σχεδόν εξ επαφής αδειάζει το όπλο του επάνω στο ομοίωμα, το οποίο αμέσως καταστρέφεται: τρυπά η μάσκα και το σκουφί φεύγει από τη θέση του. Τότε αρχίζουν πυροβολισμοί, ταυτόχρονα με εκρήξεις πυροτεχνημάτων ολόγυρά του. Και ο Ιούδας γέρνει, με ένα μεγάλο τραύμα στο μάτι, τη γενειάδα ανάκατη και το στόμα ανοικτό σαν από μορφασμό πόνου. Το πλήθος είναι ευτυχισμένο, παραληρώντας με κάθε κτύπημα που καταστρέφει το ομοίωμα. Το κεφάλι έχει σχεδόν κοπεί, κτυπημένο από σφαίρα, το στήθος είναι διάτρητο, τα μέλη συσπασμένα κι αυτό το χοντροκομμένο κατασκεύασμα διαλύεται. Όμως αίμα δεν κυλά από τις πληγές. Το περιεχόμενο πιάνει φωτιά και οι φλόγες σκεπάζουν τα μαύρα ρούχα, ενώ από τα τεντωμένα δάχτυλά του ξεπηδούν σπίθες που φθάνουν έως το συγκεντρωμένο πλήθος σαν μια τελευταία κατάρα. Εκρήξεις ταράζουν όλα τα σημεία του σώματος, το οποίο περιστρέφεται και διαλύεται σκορπώντας γύρω κομμάτια από τα άσπρα και μαύρα ρούχα του. Τέλος η μάσκα, που μέχρις εκείνη την ώρα αντιστεκόταν λες και κι εξέφραζε το τελευταίο τεκμήριο ζωής του προδότη, παραδίδεται κι αυτή στη φωτιά, αποκαλύπτοντας ένα σκελετό από χοντροκομμένο ξύλο.
Όλοι έχουν ικανοποιηθεί: η διαδικασία εκτέλεσης πήρε αρκετό χρόνο και είχε την αναμενόμενη κατάληξη. Το πλήθος διαλύεται σιγα σιγά καθώς αργοσβύνει και ο απόηχος κάποιων τελευταίων πυροβολισμών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ιούδας των Κυπρίων δεν έχει πάντοτε αυτό το παραδοσιακό ντύσιμο. Τον έχουμε δει και με αγγλική ‘καρό’ φορεσιά, ή με γαλλική μαύρη φορεσιά που συνοδευόταν από γραβάτα και λευκά γάντια».
[Σε εποχές που τα σωματεία της Λάρνακας ΕΠΑ και Πεζοπορικός είχαν υπολογίσιμη παρουσία στην ποδοσφαιρική ζωή του τόπου, οι αντιπαλότητες μεταξύ των οπαδών τους ήταν πολύ έντονες. Πάνω σε δελτάριο με ευχές Χριστουγέννων και Καινούργιου χρόνου, ενωρίς κατά τη δεκαετία του 1950, διαβάζουμε και το πιο κάτω κείμενο, από οπαδό προς οπαδό της ΕΠΑ].
“Η ΕΠΑ μας πάει καλά. Αναλογία με παιγνίδια προηγούμαστε. Είμαστε Β΄ στον πίνακα.
Στο ματς ΕΠΑ-Τούρκοι, γινήκαμεν σαν τις παπίρες, ήταν τόσα τα νερά που μέσα σε πέντε λεπτά το γυμναστήριον έγινε λίμνη. Και να σκεφτήτε ότι οι Λευκωσιάτες ήλθαν χωρίς καπαρτίνες, γιατί ήταν καλά ο καιρός όταν άρχιζε το ματς της Β΄ κατηγορίας.
Στο ματς ΕΠΑ-Ομόνοια, μας έπνιξεν η αγωνία, γιατί ενώ παίζαμε καλά ισοφαρίσαμε μόνον στο τελευταίο λεπτό και οι οπαδοί της Ομόνοιας “έμειναν ολόγελοι” κατά τον Πίον Ουσμιάνη.
Στο ματς ΕΠΑ-ΑΥΜΑ περάσαμε θαυμάσια, 5-0 ήταν το σκορ, και το καλύτερον, η ήττα του ΠΟΛ από τον Άρην. Τι έγινε Θεέ μου! μας είχαν παρασκοτίσει οι ΠΟΛ με τα πειράγματά τους και τους ανταποδώσαμε τα ίσα.
Στο χθεσινόν ΕΠΑ-ΠΟΛ νικήσαμε 2-1, πήραμε και κύπελλον που το ’βαλεν ο Αλκής Δημητρίου. Αλλά τι αγωνία ήτανε κείνη! Οι ΠΟΛ πίεζαν από την αρχήν ως το τέλος και κερδίσαμεν εμείς. Φαντασθήτε το σκάσιμον τους φίλους σας τους Πεζοπόρους, να παίζουν καλύτερα και οι νικηταί να είμαστε εμείς! Δηλαδή οι της ΕΠΑ έπαιζαν αμυντικό παιγνίδι σύμφωνα με οδηγίες του Τζαμζή. Τώρα έχουμε 9 μάρκες. Ας ελπίσουμεν ότι οι επιτυχίες θα συνεχισθούν”.
Στο δυτικό άκρο της τουρκικής συνοικίας της Σκάλας και κοντά στην παραλία η περιοχή ήταν γνωστή ως “Παπουτσοσυτζιές”. Όπως χαρακτηριστικά το επεξηγεί ο Ν.Γ. Κυριαζής, “από πλήθος τοιούτων εις το άκρον του τουρκομαχαλλά προς την Aλυκήν, μοναδικόν φρούτον Λάρνακος”.
Αυτό το σημείο διάλεξαν, το 1931, ναύτες αγγλικού πλοίου που επισκεπτόταν την πόλη, για να κολυμπήσουν, συνδυάζοντάς το με “πικ νικ”. Κάποιος από την ομάδα απαθανάτισε το γεγονός, όπως και ένα τούρκο πωλητή “γλισταρκών» με συντροφιά κάποιους ομοεθνείς του. Ο φωτογράφος είχε την ευκαιρία να πάρει και αναμνηστική φωτογραφία από το μάζεμα αλατιού στην Αλυκή, με τους ξυπόλυτους εργάτες. [Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από τον Πάνο Λοΐζου].
«Πικ νικ» στις Παπουτσοσυτζιές―Μπάνιο και ξεκούραση
Πωλητής «γλισταρκών» και φίλοι
Συλλογή αλατιού στην Αλυκή
Την Πέμπτη, 29 Αυγούστου 1878 κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο της εφημερίδας Κύπρος / Cyprus, του λαρνακέα δημοσιογράφου και εκπαιδευτικού Θεόδουλου Φ. Κωνσταντινίδη. Τυπωνόταν στη Λάρνακα, στο πρώτο τυπογραφείο που υπήρχε στην Κύπρο (με διεύθυνση: Γραφείον και Τυπογραφείον, οδός Τυπογραφείου). [Για τον Θ.Φ. Κωνσταντινίδη βλ. και κείμενο αρ 20].
Η εφημερίδα ήταν τετρασέλιδη (δύο σελίδες στα ελληνικά και δύο στα αγγλικά) και οι δυσκολίες που οι νέοι άγγλοι “αυθέντες” του τόπου είχαν επιβάλει στον Κωνσταντινίδη για να του επιτρέψουν να την εκδώσει έμελλε να του προκαλέσουν πολλά προβλήματα. Παρ’ όλα αυτά άρχιζε το πρώτο άρθρο του με τα ακόλουθα:
ΤΟΙΣ ΟΜΟΓΕΝΕΣΙ ΜΟΥ
“Η πρώτη εν Κύπρω εκδιδομένη εφημερίς επέπρωτο να ίδη το φως, ότε τα τέκνα της πλουσιωτάτης ταύτης νήσου πρώτην φοράν μετά τον Ευαγόραν δύνανται ν’ αναπνεύσωσιν ελευθέρως. Επέπρωτο να αναπετασθή η αγγλική σημαία, σημαία λαμπρά, έμβλημα έχουσα τον πολιτισμόν και την πρόοδον, και να παρακολουθήση ταύτην η έκδοσις του προαγγελθέντος φύλλου μου, όπερ ό,τι καλόν, ό,τι εκπολιτιστικόν, ό,τι μέγα θα διδάσκη νυν τοις Αναγνώσταις του ελευθέρως.
Ο τύπος τότε μόνον καθίσταται μοχλός και ελατήριον πολιτισμού, ότε ό,τι χαμερπές, ό,τι δούλον, ό,τι τυραννικόν, ό,τι στάσιμον, πάντα ταύτα τα φάσματα δεν φοβείται, αλλ’ εκπέμπων κατ’ αυτών ως εύστοχον βολήν την χρυσοφαή της αληθείας ακτίνα, ου μόνον αποδιώκει και διαλύει, αλλά και καθίστησιν αυτά αποτρόπαια και ειδεχθή παντί έχοντι καρδίαν και αισθανομένω ότι έστι φως εν τω κόσμω. Υπό αρίστους όθεν οιωνούς άρχομαι της δημοσιεύσεως του πρώτου της Κύπρου φύλλου. Τον δημοσιολογικόν κάλαμόν μου θα οδηγή αεί ελληνική καρδία…”
Δίδονται πιο κάτω οι δύο σελίδες του ελληνικού τμήματος της εφημερίδας.
Το Παγκύπριο Εμπορικό Λύκειο Λάρνακας, από το 1914 έως το 1969, στεγαζόταν στο “Ζαχαριάδειο Λυκείο”, οίκημα το οποίο είχε ανεγερθεί με χρήματα από δωρεά του Κωνσταντίνου Ζαχαριάδη (1833-1907) προς τα εκπαιδευτήρια Λάρνακας. Το κτήριο αυτό, καθώς και το γειτονικό του “Αποστολίδειο Οικοτροφείο” ―δωρεάς Στυλιανού Αποστολίδη (1835-1911), για πολλές δεκαετίες αποτελούσαν γνώριμα σημεία της πόλης.
Κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του το Λύκειο στεγάστηκε προσωρινά στην οικία Ιωάννη Γ. Πιερίδη (κατόπιν “Δημοτικό Πτωχοκομείο”), όπου έγιναν τα εγκαίνια της Σχολής, την Κυριακή 2 Οκτωβρίου 1911. Ο Μητροπολίτης Κιτίου Μελέτιος Μεταξάκις, ως πρόεδρος της Σχολικής Επιτροπείας Λάρνακος, σε λόγο του ανέφερε και τα ακόλουθα:
“Πριν ή δώσω πέρας εις τον λόγον μου έχω καθήκον να επαινέσω δημοσία και ευχαριστήσω εν τη ευσήμω ταύτη στιγμή τον κ. Ιάκ. Δημητρίου, όστις άμα τω ακούσματι ότι απεφασίσθη η ίδρυσις Εμπορικής Σχολής έσπευσε να προσενέγκει το αναγκαιούν οικόπεδον μεθ’ ύδατος, όπως επ’ αυτού κτισθεί αντάξιον της φιλοτιμίας της πόλεως κτήριον δια την Σχολήν…”
Είναι εντυπωσιακό ότι μέσα στις δεκαετίες που ακολούθησαν το όνομα του συμπολίτη μας που παραχώρησε τον πολύτιμο χώρο για να κτιστεί το σχολείο ποτέ δεν μνημονεύθηκε, ώστε η πόλη να του αποδώσει δίκαιη τιμή όπως και στους άλλους δωρητές.
Ο Ιάκωβος Στ. Δημητρίου [φωτογρ.], γεωπόνος και γαιοκτήμονας, γόνος γνωστής οικογένειεας της πόλης, ήταν εξάδελφος του Δημ. Ν. Δημητρίου, αργότερα Δημάρχου Λάρνακας.
ΛΑΡΝΑΚΑ 