[330]. «Αφανιστήκαν οι δουλειές…»

Στίχοι από παλαιό (του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου) επιθεωρησιακό νούμερο του Χρήστου Κάρμιου (1913-1999), πάντοτε επίκαιρο ―παρά την ηλικία του, που προδίδεται από αναφορά στον Μαχάτμα Γκάντι!

[321]. Χριστόδουλος Η. Κουππάς, «Ο φιλάργυρος προ του Πλάστου» [1899]

O Xριστόδουλος Ηλία Kουππάς γεννήθηκε στη Λάρνακα το 1845 και φοίτησε στο Σχολαρχείο της πόλης. Tην επαγγελματική  σταδιοδρομία του την άρχισε ως δάσκαλος, σύντομα όμως εγκατέλειψε την έδρα και ασχολήθηκε με το εμπόριο, για είκοσι περίπου χρόνια. Tο ανήσυχο πνεύμα του ούτε εδώ τον άφησε να ριζώσει κι έτσι το 1883 άρχισε την εκδοτική δημοσιογραφική δραστηριότητά του με τη σατιρική εφημερίδα Xωρκάτης, η οποία έζησε μονάχα δύο χρόνια. H εφημερίδα γραφόταν στο κυπριακό ιδίωμα, γεγονός που ενόχλησε μερικούς Kυπρίους ομογενείς στην Aίγυπτο. Όπως γράφει ο Kουππάς, “άλλοι ομογενείς εμυκτήριζον αυτούς δια το τραχύ και βάναυσον της κυπριακής γλώσσης· ενδίδων άμα εις την επίμονον ταύτην αίτησιν των συμπατριωτών μου, μετωνόμασα την εφημερίδα μου, δους αυτή τον τίτλον Ένωσις, ήτοι εκείνον ακριβώς ον μοι υπαγόρευσεν η καρδία και ο οποίος αποτελεί τον ενιαίον και ακοίμητον πόθον των Kυπρίων Eλλήνων…”  Υπό τη διεύθυνσή του η εφημερίδα Ένωσις εκδιδόταν για 33 χρόνια.

Δείγμα της σατιρικής ποίησης του Χρ. Κουππά ―από δικό του χειρόγραφο― παρουσιάζεται πιο κάτω.

O Φιλάργυρος προ του Πλάστου

Θεέ μου, τί απέγινε τόση περιουσία

ην άφησα επί της γης, κληθείς εδώ να έλθω!

Mήπως μου γίνει όλεθρος αυτή η απουσία;

Eπίτρεψόν μου, Πλάστα μου, στην γην να επανέλθω.

*

Πόσα δεινά υπέφερα όπως την συναθροίσω!

Tο ένδυμά μου πενιχρόν, το φαγητόν επίσης,

νήστις πολλάκις έμεινα το χρήμα να κερδίσω,

έζησα βίον αφανή, άθλιον, με στερήσεις.

*

Διύλιζον τον κώνωπα εις πάσαν εργασίαν,

τα ράκη ανεσκάλευον, ανέπνεον την κόνιν,

συνέλεγον τα σκύβαλα με όψιν απαισίαν,

σύνθημα έχων πάντοτε την απληστίαν μόνην.

*

― Λησμόνησον όλα εδώ, θνητέ, του άλλου κόσμου

τα πλούτη, χρυσός, άργυρος δεν έχουσιν αξίαν,

άπαντα μηδενίζονται τα γήινα εμπρός μου,

μισώ και αποστρέφομαι πάσαν πλεονεξίαν.

*

Στον Oυρανόν είν’ αρετή η καθαρά καρδία,

πλούτος τα έργα τ’ αγαθά, η ελεημοσύνη,

λείπει η πολυτέλεια, επίδειξις καμμία

και βασιλεύει αντ’ αυτών αγάπη, καλοσύνη.

*

Eίν’ η ζωή αιώνιος ενταύθα άνθρωπέ μου,

τα αγαθά της άφθαρτα, γαλήνη, ηρεμία.

Περίλυπος τί σκέπτεσαι; ειλικρινώς ειπέ μου,

την κεφαλήν σου βέβαια σκέψις κρατεί, ανία.

*

― Λυπούμαι ότι έχασα τόσους μόχθους και κόπους,

όσους υπέστην εν τη γη, μαρτύρια, στερήσεις,

γεγυμνωμένος παντελώς ήλθον σ’ αυτούς τους τόπους,

πώς να μην έχω θλιβεράς, Πλάστα μου, αναμνήσεις;

*

― Ω άνθρωπε ουτιδανέ! τα πάντα είναι κόνις,

στον άλλον κόσμον μάταια, τέφρα, σποδός και χώμα!

Γιατί το βλέμμα σου στην γην εισέτι προσηλώνεις

και ανοσίως βλασφημεί το δολερόν σου στόμα;

*

Δεν επανέρχεσαι ποτέ στην σφαίραν όπου λέγεις,

λησμόνησον τα αγαθά τα πρόσκαιρα του κόσμου·

δεν έχεις το δικαίωμα τους τόπους να εκλέγεις

κι ελθέ να απολογηθείς λεπτομερώς εμπρός μου.

*

Mεγάλην βίβλον ήνοιξεν ο Πλάστης κι εξετάζων

προσεκτικώς ηρίθμησεν του φιλαργύρου πράξεις,

προς ον αποτεινόμενος θυμώδης, σκυθρωπάζων,

είπε, και έσεισε σφοδρώς των Oυρανίων τάξεις.

*

― Άπελθε στο εξώτερον πυρ, το ητοιμασμένον

για τον φρικτόν Διάβολον και τους αυτού Aγγέλους,

σ’ όλας εκεί τας πράξεις σου σ’ έχω δοκιμασμένον

και τιμωρίαν πρέπουσαν θα εύρεις επιτέλους.

*

Ωφέλιμος δεν έγινες ου μόνον στον πλησίον,

αλλ’ έτι εβασάνισες φρικτά τον εαυτόν σου,

φύγε μακράν, μη ίστασαι εις το πλευρόν Oσίων,

διότι συ ελήστευσας κι αυτόν τον αδελφόν σου.

Λάρνακι 23/4 Φεβρουαρίου 1899

Χ. Κουππάς

[Στίχοι του Χρ. Κουππά περιλαμβάνονται και στις αναρτήσεις αρ. 51, 52, 126, 217, 300].

[301]. Δύο γεροντοπαλίκαρα της Σκάλας

Ο γιατρός Νικόλαος Θ. Δέρβης (1861-1937), πατέρας του γιατρού και πολιτευτή Θεμιστοκλή Ν. Δέρβη, ασχολήθηκε και με τη σατιρική ποίηση.

Πιο κάτω, σε στιχούργημά του που δημοσιεύθηκε το 1926, σατιρίζει δύο «γεροντοπαλίκαρα» της Σκάλας : τον Μιχαήλ Σ. Κραμβή, ο οποίος παλαιότερα (1884) είχε εκλεγεί και δημοτικός σύμβουλος Λάρνακας, και τον Λουκή Ζ. Πιερίδη, δραστήριο παράγοντα της πόλης ο οποίος εκείνη τη χρονιά γινόταν 61 χρόνων.

[217]. Χριστόδουλος Κουππάς, “Το σπίτι του Δημάρχου μας”

[Το καλοκαίρι του 1890 ο δικηγόρος Νικόλαος Α. Ρώσσος (1839-1920), δήμαρχος Λάρνακας (1884-1908) άρχισε εργασίες ανακαίνισης του σπιτιού του στη Σκάλα, την ιδιοκτησία του οποίου μοιραζόταν με τον αδελφό του. Κατά τις εργασίες έγιναν και άλλες επεμβάσεις στην περιοχή. Τούτο έδωσε την ευκαιρία στον δημοσιογράφο Χριστόδουλο Κουππά (1845-1918), εκδότη της εφημερίδας Ένωσις (1885-1918), να δημοσιέψει στο σατιρικό παράρτημα Χωρκάτης, της εφημερίδας του, σχετική σατιρική στιχομυθία. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η πρότασή του, ότι καλύτερα θα ήταν να ευθυγραμμιζόταν ο δρόμος από την οικία Αλίμονάκη έως την τούρκικη Αγορά ώστε να υπάρχει ανεμπόδιστη θέα από τα γραφεία της Anglo-Egyptiian έως την Αγορά· μία πρόταση την οποία οποία, περιαυτολογώντας ο Κουππάς, χαρακτηρίζει ότι δεν έγινε ούτε από τους καλύτερους μηχανικούς. (Στη φωτογραφία: Ν. Α. Ρώσσος. Για τον Χριστόδουλο Κουππά, βλ. και ανάρτηση αρ. 126].

Αντζουλής:

Είντα ’ν που σάζουσιν, ολάν,

πάλε μέσα στην Σκάλαν,

είντα ’κοψεν η τζεφαλή

τι σκέδια εβκάλαν;

Ξέρεις πως αρκινήσασιν

να σάζουσιν την πόλιν,

τζι εν να την τζινουρκώσουσιν

όπως θέλουσιν όλοι;

Χωρκάτης:

Στραβάραν μες στα μμάδκια σου

εν να την τζινουρκώσουν,

ούτε τους δρόμους εν να δεις

ποτέ σου να τους στρώσουν.

Ο Δήμαρχός μας, μάνα μου,

ούλην την προσοχήν του

έβαλεν για το σπίτιν του

που δκια τζαι την ζωήν του.

Ούλους τους δρόμους έκοψεν

τριγύρω του σπιδκιού του,

ούλον δικόν του ’εν ενί

μισόν του α[δ]ερφού του.

Σεβτάς του έπεσεν πολύς

για να κάμει παλάτι,

έτσι του εκατέβηκεν

τζαι το ’ριψεν στ’ αμμάτι.

Που αν κατα[γ]υρέψουσιν,

ετζείνο ’κόμα θέλει,

κανέναν όμως ’εν κόφτει

ούτε κανέναν μέλλει.

Ά[δ]ε ωραία έρκεται

να πιάσουσιν λιβέριν,

φκιάρκα τζαι τσάππες, μάρτελλους,

πολλοί χτίστες στο σιέριν,

τζαι ν’ αρκινήσουν χάλασμαν

’που του Αλιμονάκη,

τζαι ράμμαν να τραβήσουσιν

μέσα στο παζαράκι.

Τότε να δείτε ομορκιάν

πον’ να ’σει το παζάρι,

να στέκουν ούλοι να θωρούν

τζαι να κάμνουν καμάριν.

Που την Αγγλο-Εζύψιαν

να στέκεται κανένας

τζαι ώς το Τουρκοπάζαρον

να βλέπει έναν-έναν.

Ιδού σχέδιον, φίλε μου

Δήμαρχε, που την Σκάλαν,

που ιντζενιέρηδες καλοί

ποτέ τους ’εν εβκάλαν.

Όι θέλεις το σπίτι σου

που βρίσκεται στην μέσην

να το κάμεις ανάχτορον

ούλοι γι’ αυτό να λέσιν.

Άφησ’ το σπίτι νακκουρίν

τζαι ρέξε που τους δρόμους,

να δεις βουνάρκα χώματα

να νώσεις τζαι τους βρόμους.

[145]. Δύο Σύλλογοι Κυριών (1921)

[Προς το τέλος του 1921 και ενώ Έλληνες και Αρμένιοι πρόσφυγες από την εμπόλεμη Μικρασία έφθαναν στο λιμάνι της Σκάλας σε μεγάλους αριθμούς, δημιουργήθηκαν στην πόλη δύο Σύλλογοι Κυριών με σκοπό την προσφορά βοήθειας. Οι δραστηριότητές τους πρέπει να οδήγησαν σε κάποιες τριβές και αντιπαραθέσεις μεταξύ των μελών τους, τόσο που σε σατιρική εφημερίδα της εποχής δημοσιεύθηκε το ακόλουθο οκτάστιχο συνεργάτη με το ψευδώνυμο «Πιερρότος», συνοδευόμενο από σχέδιο του Γιώργου Φασουλιώτη].  

[126]. Χριστόδουλου Κουππά, “Ποίημα δια τα εγκαίνια του Νέου Θεάτρου ‘Απόλλων’ του Ξενοφώντος Αντωνιάδου, τη 17/2 Μαρτίου 1901”.

Ο Χριστόδουλος Κουππάς (1845-1918), εκδότης της σκαλιώτικης εφημερίδας Ένωσις, ο οποίος έγραφε και σατιρική ποίηση, διαβάζει τον Μάρτιο του 1901 έμμετρο στιχούργημά του κατά τα εγκαίνα του Νέου Θεάτρου “Απόλλων” του Ξενοφώντος Αντωνιάδου.

Ο χώρος, ο οποίος είχε ανακαινιστεί και επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί ως θέατρο, φαίνεται ότι παλαιότερα ήταν σταύλος και για τον λόγο αυτό ο Κουππάς βρήκε την ευκαιρία να σατιρίσει το γεγονός με σχετικούς στίχους.

[Η φωτογραφία του Χρ. Κουππά παραχωρήθηκε από τον Λούη Περεντό].

[Η πρώτη σελίδα του χειρογράφου]

Με λίγα λόγια θα σας πω περί τούτου του τόπου,

δεν θα κουράσω δε υμάς δια μεγάλου κόπου.

Έχομεν την παράστασιν που θα γινεί απόψε,

και δεν θέλω να μου ειπεί κανείς τον λόγον κόψε.

Αλλά αφού εγκαίνια όλοι εδώ τελούμεν,

θέλω να είπω κάτι τι ολίγον να γελούμεν.

Μουσόληπτον το θεωρώ εδώ τούτο το μέρος,

και δύο λόγια θα ειπώ, γι’ αυτό κι εγώ εγκαίρως.

Εδώ σωστά που στέκομαι, ήτο άλλοτε βήμα

όπου τρανοί Καθηγηταί είπασιν κάθε ρήμα.

Επίσης και Πολιτικοί, Πρόξενοι ωμιλήσαν,

οι τοίχοι εδώ, τα μάρμαρα ν’ ακούουν συνηθίσαν.

Δασκάλοι και δασκάλισσες είπαν απείρους λόγους

ο κάθε ένας με σειράν κατά τους καταλόγους.

Όπως εξήγησα λοιπόν, αυτό εδώ το μέρος,

πάντα είναι μουσόληπτον χειμώνα και το θέρος.

Αλλ’ ας αφήσωμεν τωρά, όπου ανακαινίσθη,

κι ας έλθωμεν εις εποχήν προτέραν που εκτίσθη.

Σταύλος πολλών κτηνών ήτο, μούλων τε και γαδάρων,

στες πάχνες των κατά σειράν φοράδων και αππάρων.

Εδώ λοιπόν ηκούετο κάθε φωνή και φθόγγος,

φοράδων ο σσισσινισμός και των γαδάρων όγκος.

Με πάσον που συνώδευεν, αρμονικώς, ευθέτως,

εκείνο που γνωρίζετε… που βγαίνει αντιθέτως.

Με κόντρα-πάσο εγίνετο τέχνην και ποικιλίαν,

των τετραπόδων μουσικήν, μεγάλην συναυλίαν.

Τώρα ημείς τα δίποδα ζώα, σ’ αυτόν τον τόπον,

τα άλλα διεδέχθημεν, χωρίς μεγάλον κόπον.

Να τ’ αντικαταστήσωμεν στην μουσικήν επάνω,

με την κιθάραν, το βιολί, κι ακόμη με πιάνο.

Η μεταξύ μας διαφορά είναι ολίγη, φίλοι!

μόνον ολίγη εις τ’ αυτία και κάπως εις τα χείλη.

Εκείνα έχουν τέσσερα πόδια, καλά στημένα,

κι εμείς μόνον έχομεν δυο, κι εκείνα ’ποσταμένα.

Αυτή είναι η διαφορά, κι εις τα μυαλά κομμάτι,

και μολαταύτα εις πολλούς χρειάζεται αλάτι.

Πρώτος, σας βεβαιώ, εγώ έχω πολλήν ανάγκη,

Τούρκοι, Ρωμιοί χρειάζονται, ακόμη και οι Φράγκοι.

Πόσον είναι ζευζέκηδες κι εκείνοι δεν γνωρίζουν

πως τα μυαλά των πάντοτε σαν άνεμος βουΐζουν.

Αυτά εις τα εγκαίνια ηθέλησα να είπω,

προφορικώς ν’ ακούσετε, αλλ’ όχι κι εις τον Τύπο.

Ιδού λοιπόν τελείωσα, παύω και την φωνήν μου,

ουχί όμως γαδουρινήν, αλλά ανθρώπινήν μου.

Ας σιωπήσω, φθάνει με, μήπως κανείς νομίζει

ότι κανένας γάδαρος έμεινε κι αγκανίζει.

Να είσθε όλοι Σας καλά, εύχομαι εκ καρδίας,

τόσον στους άνδρας, στα παιδιά, όσον και στας κυρίας.

[124]. Γεωργίου Π. Αραδιππιώτη, “Επικήδειος επί τω θανάτω του Ήρωος Αεραμυνίτου Χριστάκη Πουρίνου”

[O Χριστάκης Πουρίνος, γνωστός εύθυμος “τύπος” της Λάρνακας (βλ. και κείμενο αρ. 102) σε ιστορία του με τίτλο “Πρώτος παρατηρητής” σατίριζε τα “κατορθώματά” του στην υπηρεσία προστασίας της πόλης από πιθανές αεροπορικές επιδρομές (Αεράμυνα). Ο Γεώργιος Π. Αραδιππιώτης, δικηγόρος και πρώην δήμαρχος Λάρνακας, που και αυτός διέθετε πλούσιο χιούμορ ―είχε γράψει και νούμερα επιθεωρήσεων που ανεβάστηκαν στη σκηνή κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκόσμιου Πολέμου― ετοίμασε σατιρικό επικήδειο για τον “ηρωα” Πουρίνο. (Μετά την παρουσίαση του χειρογράφου ακολουθεί και έντυπη μεταγραφή του)].

Εδώ κείται ο τετιμημένος νεκρός καλυμμένος με δάφνας τα οποίας έδρεψε μέσα εις τα χαρακώματα και τας οποίας εδρόσιζε ο ιδρώς της αγωνίας και του τρόμου του, τον ελίπανε η κόπρος, ην παρήγε άφθονον οσάκις ίπταντο αεροπλάνα υπεράνω της πόλεως ην μέχρι του θανάτου και της ερημώσεως υπερήσπιζε.

     Πόσον υπήρξεν ατυχής εις έμπνευσιν ο ανάδοχός του· έπρεπεν να ονομασθεί Γολιάθ, Αίας, Άτλας, Ναπολέων, Ουέλλιγκτον, Αλέξανδρος και όχι να λάβει το ήμερον χριστιανικόν όνομα Χριστάκης. Αλλ’ ας είναι, κάποτε τα ονόματα ευρίσκονται εις τελείαν αντίθεσιν με τον χαρακτήρα, το κάλλος, την ρώμην και την ανδρείαν του ατόμου.

     Εισήρχετο εις τα χαρακώματα, οσάκις η πατρίς τον εκάλει, με ταχύτητα κονίκλου ειθισμένου να κινείται με πάσαν ευκολίαν εις τα ανήλια υπόγεια, αν και ο ήρως τον οποίον κηδεύομεν σήμερον είχε μάλλον την γενναιότητα λαγωού.

     Τον βλέπω να παρελαύνει ενώπιόν μου με τον σιδηρούν πίλον του, τον οποίον είμαι βέβαιος, ότι εχρησιμοποίησε αυτόν οσάκις η ανάγκη τον εκάλει, και έρχονται εις την μνήμην μου οι ήρωες του Τρωϊκού πολέμου με τα κράνη των, οι σιδηρόφρακτοι ιππόται του Μεσαίωνος, ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Κολοκοτρώνης με την περικεφαλαίαν των. Μάλιστα κύριοι, και αυτός ήτο δειλός με περικεφαλαίαν.

     Και συ μήτερ μη κλαίεις δια το τέκνον σου, όπως η Κορνηλία η μήτηρ των Κράκχων. Ο υιός σου θα ζει εις τον αιώνα. Περνούν τώρα ενώπιόν του και τον χαιρετούν οι ήρωες των αιώνων. Ιδού, τον εναγκαλίζεται ο Δον Κιχώτης, τον φιλεί ο Ταρταρίνος και του σφίγγει δυνατά το χέρι ο Σκαλιώτης Σπανιόλος. Μη κλαίεις, μήτερ, ιδού τον εισέρχεται θριαμβευτικώς εις το Πάνθεον δια να ετοιμάσει θέσιν δι’ άλλους ήρωας συστρατιώτας του και άλλους εκλεκτούς Λαρνακείς.

     Κοιμού ένδοξε νεκρέ, συ ο οποίος υπήρξες το δεξί χέρι του Κλούνις, τα αριστερό χέρι του Ζηνωνή, το δεξιό πόδι του Μουράτ, το αριστερό πόδι του Wideson.

     Κοιμού, ανδρείε, συ ο οποίος υπήρξες η άμυνα της πόλεως, η έμπνευσις και η ενθάρρυνσις του Βυρωνή, του Μιχαλάκη Χαχολιάδη, του Μικελλίδη, του Μίκη του Χατζημιχάλη, πραγματικώς ασκός πλήρης αέρος, δια την αεράμυναν της πόλεώς σου.

     Γαίαν έχοις ελαφράν, όπως ελαφρός υπήρξες καθ’ όλον σου τον βίον.

     Επί του τάφου σου αξίζει να γραφεί εκείνο το οποίον εχαράχθη εις τον τάφον του ισπανού ήρωος Δον Κιχώτη:

     Ενθάδε κείται ήρως μεγάφρων και προσηνής, μη, διαβάτα, τούτου την φήμην ψέξει κανείς. Εάν δεν ήτο ο χαριέστερος των τρελλών θα εθρυλείτο ως και του φρονήματος υπερβαλών.

[Πρόσωπα αναφερόμενα στο κείμενο: Roberτ Ross-Clunis, Ζήνων Δ. Πιερίδης, Edmund Murat, Οδυσσέας Ευρυβιάδης (Wideson), Βύρων Χαχολιάδης, Μιχαλάκης Χαχολιάδης, Αντώνης Μικελλίδης, Μίκης Χατζημιχάλης. ―Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από τον Λούη Περεντό]. 

[120]. Ο “Πρωταθλητής του καλαμπουριού”

 

Μια από τις πιο πνευματώδεις μορφές που έζησαν στη Λάρνακα ήταν ο γιατρός και ιστοριοδίφης Νεοκλής Γ. Κυριαζής (1877-1956), προσωπικότητα με τεράστια κοινωνική συνεισφορά στην πόλη του Ζήνωνα. Γνωστός για το καλοπροαίρετο χιούμορ του, σίγουρα δεν δυσκόλεψε τη σατιρική πέννα του Βικτωρα Ιωαννίδη να τον χαρακτηρίσει “πρωταθλητή του καλαμπουριού”.

Ο Ν.Γ. Κυριαζής άρχισε από τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασής του στη Λάρνακα (1904) να δημοσιεύει χρονογραφήματα (μερικές φορές με το ψευδώνυμο… “Κυρία Ζ.”), επιφυλλίδες και μελέτες σε εφημερίδες και περιοδικά, έως ότου μεγάλο μέρος της δημιουργικότητάς του συγκεντρώθηκε στην έκδοση του περιοδικού Κυπριακά Χρονικά (1923-1937) και δικών του βιβλίων. Ένα από τα γνωστά “ανέκδοτά” του:

Σε σκαλιώτικη Λέσχη όπου σύχναζαν πολλοί γνωστοί πολίτες, ο γιατρός Κυριαζής παρακολουθούσε σιωπηλός μια ομάδα φίλων που χαρτόπαιζαν. ανάμεσά τους και ο φαρμακοποιός Μιχαλάκης Σαλισβουρής, ένας πολίτης πολύ γνωστός για την αγαθότητα και τη φιλαλληλία του. Κάποια στιγμή ο Σαλισβουρής σταματά να παίζει και δηλώνει. “Εγώ σταματώ εδώ. Είμαι εγκρατής…” Επεμβαίνει τότε ο Κυριαζής: “Μα, Μιχαλάκη, είσαι εγκρατής, ή …’εν κρατείς;” 

 

Η χαρακτηριστική φυσιογνωμία του Κυριαζή θύμιζε σε πολλούς τον διάσημο άγγλο διευθυντή ορχήστρας Sir Thomas Beecham, και γι’ αυτό φίλοι του δεν έχαναν ευκαιρία να τον πειράξουν (βλ. ένα ακόμη σχέδιο του Κυριαζή από τον Βίκτωρα Ιωαννίδη και ένα “πειρακτικό” απόκομμα φωτογραφίας του Sir Thomas Beecham από ξένη εφημερίδα.

Μερικές φορές, βέβαια, το σπινθηροβόλο πνεύμα του Νεοκλή Γ. Κυριαζή εύρισκε άξιο αντίπαλο.Όπως μια φορά όταν με δίστιχο αστείεψε τον επίσης πνευματώδη Νίκο Αντωνιάδη, φιλόλογο γνωστό και ως “Ανάποδο”:

 Στο οποίο ο Αντωνιάδης με ετοιμότητα ανταπέδωσε:

[109]. Από τη λεμεσιανή εφημερίδα «Πειρασμός» (1922)

Η “σατυρική γελοιογραφική εφημερίς” της Λεμεσού Πειρασμός (1921-1922, 1924-1925) ―με διευθυντή τον Γιώργο Ν. Ζήνωνος, αρχισυντάκτη τον Εύσκιο Πεύκη (ψευδώνυμο του Ευέλθοντα Γ. Πιτσιλλίδη), και γελοιογράφους τον Γιώργο Α. Φασουλιώτη και τον Βίκτωρα Ν. Ιωαννίδη― κατά την πρώτη περίοδο της έκδοσής της τυπωνόταν στο Τυπογραφείο Χειμωνίδη στη Λάρνακα. Αντικείμενο της σάτιράς της (σκιτσογραφικής και στιχουργικής) συχνά ήταν και προσωπικότητες της Λάρνακας. Κάποια δείγματα παρουσιάζονται εδώ. 

 

Ο δήμαρχος Λάρνακας  Φίλιος Ζαννέτος (Σχέδιο Γ.Α. Φασουλιώτη)

Δημητρός Ν. Δημητρίου, ο «Μάτσας» (σχέδιο Β.Ν. Ιωαννίδη)

Νίκος Θ. Αντωνιάδης, ο «Ανάποδος» (σχέδιο Γ.Α. Φασουλιώτη)

[102]. Ο Πουρίνος

Στη Λάρνακα των χρόνων αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, χαρακτηριστικός “τύπος” της πόλης ήταν ο Χριστάκης Κτωρίδης Πουρίνος, ο οποίος διασκέδαζε την μικρή αστική κοινωνία της με τις εύθυμες ιστορίες του που σάρκαζαν τον ίδιο ή σατίριζαν, πάντοτε με καλοπροαίρετη διάθεση, γνωστούς συμπολίτες του.

Ο Πουρίνος είχε γεννηθεί στη Λάρνακα το 1901 και πέθανε κατά τη δεκαετία του 1970 έχοντας εκδώσει δύο βιβλία με ιστορίες του (Τα Απομνημονεύματα Χριστάκη Σωτηρίου Κτωρίδη Πουρίνου: Κουβέντες της ζωής [1966], και  Ευτράπελα και διαφημίσεις, τόμος δεύτερος [1970]. Με σαφή διάθεση να σατιρίσει τους μεγάλους Έλληνες ιστορικούς της αρχαιότητας (και κυρίως τον Θουκυδίδη) αρχίζει τον πρόλογο του πρώτου βιβλίου του:

Πουρίνος Χριστάκης Σωτηρίου Κτωρίδης ο Λαρνακεύς συνέγραψε τα απομνημονεύματα αυτού αρξάμενος της αφηγήσεως από των συμβάντων της παιδικής του ηλικίας με την ελπίδα ότι ταύτα θα είναι μέγιστα και αξιολογιότατα όλων των προ αυτού συγγραφέντων τοιούτων…

Ακολουθούν δύο σύντομες ιστορίες του.

Ι

Οικόσημον

1932. Ένας χρόνος ανομβρίας, ένας χρόνος κυριολεκτικώς γεωργικής καταστροφής και απογνώσεως εις όλην την Κύπρον. Τα ζώα διέτρεχον τον έσχατον κίνδυνον να χαθούν από το πρόσωπον της νήσου δι’ έλλειψιν τροφής.

     Εις τη κρίσιμον αυτήν στιγμήν, μίαν καλήν πρωΐαν, ο πατέρας εναύλωσε δύο καΐκια τουρκικής κοινότητος και επήρεν τον δρόμον προς την νότιον Τουρκίαν και έφθασεν εις Μερσίναν και έφερεν τα πρώτα φορτία κριθής, πιτέρων και άλλων ζωοτροφών. Εκτός αυτών έφερεν και αυγά, καρύδια ―τα οποία δυστυχώς ήσαν κατά το πλείστον κουφά. Όταν δε ο πλανόδιος μικροπωλητής τα διαλαλούσε, εφώναζεν: “Καρύδια, καρύδια ωραία· δεν είναι του κ. Πουρίνου”. 

     Κατόπιν βεβαίως και άλλοι έμποροι της Λάρνακος, ως ο κ. Χρίστος Οικονομίδης ―πατήρ του Κύπρου Οικονομίδη, ο Ανδρόνικος και άλλοι. Τον δρόμον όμως τον άνοιξεν ο πατέρας μου.

     Προς τιμήν του εδόθη δεξίωσις εις το Ankara Palace Μερσίνης. Παρευρέθησαν ο Διευθυντής της Γεωργίας, ο Κυβερνήτης της περιοχής, ο Πρόξενος της Αγγλίας, πολλοί έμποροι σιτηρών και άλλοι επίσημοι.

     Ωμίλησεν ο Διευθυντής της Γεωργίας όστις μεταξύ άλλων εξήρεν το δαιμόνιον πνεύμα του πατέρα μου, όστις έγινεν αιτία να αναπτυχθούν αι εμπορικαί σχέσεις Κύπρου-Τουρκίας εις μεγάλον βαθμόν. Μάλιστα δε, ως με επληροφόρησεν ο πατήρ μου, εις μίαν οδόν της Μερσίνης εδόθη το όνομα SOTIRI POURINO OGLU SOKACI. Και εις ανάμνησιν των γεγονότων εδόθη και το κάτωθι οικόσημον: Σωτήριος Σωτήρ Esek Tavuk ve Poullicik, το οποίον σημαίνει: Σωτήριος (το όνομα του πατρός μου) είναι ο Σωτήρ των γαϊδάρων, ορνίθων και πουλιών.

 

II

Οι μισθοί

Όταν ηνδρώθην και απεφοίτησα εκ της Αμερικανικής Ακαδημίας Λάρνακος επεδόθην εις το εμπόριον και εξήσκησα επί σειράν ετών μετά θαυμαστού ζήλου και τιμιότητος το επάγγελμα του πιτερεμπόρου, εκπληρωθείσης ούτω προφητείας παλαιού και αλησμονήτου μου διδασκάλου: “Βρε εσύ, πίτερα θα πουλάς”.

Ήλθεν όμως στιγμή κατά την οποίαν η επιχείρησίς μου επήγεν κατά διαβόλου και για να κερδίζω τον επιούσιόν μου ηναγκάσθην να προσληφθώ υπάλληλος σε εμπορικήν επιχείρησιν. Καλός μου φίλος, ενδιαφερόμενος δι’ εμέ, με ηρώτησε πόσα χρήματα παίρνω. Εγώ απήντησα αμέσως.

― “Οκτώ λίρας ως λογιστής, οκτώ ως πλασιέ, οκτώ ως δακτυλογράφος και οκτώ δι’ άλλας μικροασχολίας”.

― “Ωραία”, είπεν εκείνος χαμογελώντας, “δηλαδή, το όλον τριανταδύο λίρας”.

― “Ναί!… αλλά…”, άρχισα να λέγω.

― “Τι αλλά…”, με διέκοψε εκείνος.

― “Δηλαδή, ήθελα να πω ότι οι μισθοί… συντρέχουν!!”

― “Βρε αγράμματε, οι ποινές συντρέχουν και όχι οι μισθοί”, μου είπε γελώντας.

― “Ε, και οι μισθοί δεν γίνεται να συντρέχουν;”