[316]. Ηλεκτροφωτισμός Λάρνακας ―Η πρώτη “Δημοτική Ηλεκτρική”

Από το 1906 και σχεδόν για δύο δεκαετίες γίνονταν συνεχείς προσπάθειες για να αποκτήσει η πόλη μόνιμη μονάδα παροχής ηλεκτρισμού. [Βλ. και ανάρτηση αρ. 83 : “Ηλεκτροφωτισμός Λάρνακας ―Τα πρώτα δύσκολα χρόνια”]. Τούτο έγινε πλήρως κατορθωτό μόλις στις αρχές του 1922, όπως μας πληροφορεί εφημερίδα της εποχής :

“Η πόλις μας ηλεκτροφωτίζεται ήδη από της 6 μ.μ. μέχρι του μεσονυκτίου καθ’ εκάστην εσπέραν. Ανάπτουν εις τας οδούς 300 λαμπτήρες, θα προστεθούν δε ακόμη 80 τοιούτοι.

Η ηλεκτρική εγκατάστασις εστοίχισε μέχρι σήμερον εις τον Δήμον 5000 λίρας. Εκ του ποσού τούτου αι 3000 λίραι εκαλύφθησαν δια δανείου, αι δε 2000 εκ των προσόδων του Δήμου. Εκ των 3000 λιρών του δανείου επληρώθησαν ήδη 300, ώστε το χρέος του Δήμου δια την ηλεκτρικήν εγκατάστασιν ανέρχεται μόνον εις 2700 λίρας.

Το Δημοτικόν Συμβούλιον ηγόρασεν εξ Ευρώπης μηχανήματα και εργαλεία 200 λιρών δι’ εγκατάστασιν και λειτουργίαν μηχανουργείου, εν τω οποίω πλην των επιδιορθώσεων του Δήμου, θα εκτελώνται και εξωτερικαί εργασίαι. Το μηχανουργείον θα διευθύνη ο μηχανικός-ηλεκτρολόγος του Δήμου κ. Lang, διπλωματούχος του πολυτεχνείου της Βιέννης”.

Αναμνηστική φωτογραφία μπροστά στην πρώτη μηχανή παραγωγής ηλεκτρισμού του Δήμου Λάρνακας (τέλη 1925-αρχές1926).

Από Αριστερά : (2ος) Carl Lang, υπεύθυνος μηχανικός — (3ος) Henry B. Popham, Διοικητής Λάρνακας — (4ος) Δημητρός Ν. Δημητρίου, Δήμαρχος Λάρνακας

[Παραχώρηση φωτογραφίας : Λούης Περεντός}

[290]. Πρακτικά πρώτης συνεδρίας Δημοτικού Συμβουλίου Λάρνακας (Οκτώβριος 1878)

Η πρώτη πλήρως τεκμηριωμένη συνεδρία Δημοτικού Συμβουλίου στη Λάρνακα πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα, 14 Οκτωβρίου 1878, όπως αποδεικνύουν τα πρακτικά της, που διασώζονται στα αρχεία του Δήμου της πόλης. Στοιχεία για προσπάθειες σύστασης κάποιας μορφής “δημοτικών αρχών” έγιναν και προηγούμένως :

1859 «Aπό αναφορές σε έγγραφα, ο πρώτος που εμφανίζεται ως Πρόεδρος Δημοτικής Eπιτροπής, το 1859, είναι ο Xατζή Oμέρ Σιτκή Eφέντης». [[Πηγή : Κρίτων Γεωργιάδης, «Δημοτικές εκλογές στη Λάρνακα». Λάρνακα-Kατακλυσμός ’87, σελ. 33].

1867 Πρόεδρος Δήμου αναφέρεται ο Iμπραήμ εφέντης. [Πηγή : Ν.Γ. Kυριαζής, Συλλογή Iστορικών Eιδήσεων (1946), σελ. 41].

1869 «Kατά το 1869 επεχειρήθη οργάνωσις είδους Δημαρχείου. Eξελέγησαν ανά τρεις δημοτικά μέλη, (Έλληνες – Tούρκοι – Eυρωπαίοι), υπό πρόεδρον τον Mεχμεταλή Mάνασσον. Eπεβλήθη φόρος εις λαχανικά και σφάγια, και εις επιβιβαζόμενα ζώα εις πλοία. H επιτυχία ήτο μικρά». [Πηγή : Ν.Γ. Kυριαζής, Συλλογή Iστορικών Eιδήσεων (1946), σελ. 42].

1878 13 Aυγούστου: Ύστερα από εκλογές αναδεικνύεται Δημοτικό Συμβούλιο. Tο αποτέλεσμα δεν είναι αρεστό στους Άγγλους και τοποθετούν τον γιατρό Φρειδερίκο Έιδενσταμ ως Δήμαρχο (1878-1880). Mέλη του Συμβουλίου, το οποίο έμεινε στην αρχή για περίπου ένα μονάχα μήνα, είναι: Aντώνιος Oυσμιάνη, Aντώνιος Xριστοδουλίδης, Γεώργιος M. Nικολαΐδης, Λεοπόλδος Περώ (έμποροι), Kάρολος Oυώτκινς (διευθυντής Oθωμανικής Tράπεζας), Παύλος Bαλδασάρ (κτηματίας), και Xατζηχασσάν Zουπεχήρ. [Πηγή : Κρίτων Γεωργιάδης, «Δημοτικές εκλογές στη Λάρνακα». Λάρνακα-Kατακλυσμός ’87, σελ. 34].

Από το επόμενο Δημοτικό Συμβούλιο Λάρνακας και έως σήμερα ο διασώζονται όλα τα πρακτικά συνεδριάσεων.

Πρακτικά πρώτης συνεδρίας

Το κείμενο :

Δημαρχείου Λάρνακος

Συνεδρίασις Α΄

Ημέρα Δευτέρα 4 μ.μ. 14 Οκτωβρίου 1878

Παρόντος του Πολιτικού Διοικητού Κου Ουάιτ Αντισυνταγματάρχου ως και του Υποδιοικητού Κου Κόπχαμ

Πρόεδρος Κος Κος Έϊδενσταμ

Σύμβουλοι Κοι Κοι D.M. Cirilli, Στίνης Χριστοφίδης, Ουάτκινς, Δ. Κουντούρης, Μάνασος, Αρχιμ. Μελέτιος, Σ. Ιακωβίδης, Α. Ουσμιάνης, Π. Θεμιστοκλέους, Αχμέτ Γαζάουι, Ιουσούφ Ζιά Εφέντη

και των Γραμματέων Κων Κων Τσουκά και Μαλιώτου.

Πολ. Διοικ. : Εκφράζει προς ολόκληρον την συνεδρίασιν τας ελπίδας αυτού δια το μέλλον, ότι θέλουσιν ευσυνειδήτως εκτελέση τα καθήκοντά των μέχρι της πρώτης προσεχούς Μαρτίου.

Πρόεδρος : Η Α.Ε. εύχεται Υμίν ως και εγώ επίσης, συνιστώ όμως εις Υμάς το περί εισοδημάτων Δημαρχίας ζήτημα, ήτις αδυνάτως ηργάσθη μέχρι σήμερον. Η οικονομική κατάστασις αυτής δεν είναι ανθηρά καθότι αι προσπάθειαί μου ήσαν να μην επιβαρύνω το Δημαρχείον με πολλούς φόρους, όπως και ούτε το από τους προκατόχους μου ψηφισθέν δάνειον ενήργησα : πρόκειται να μας δωθή το δικαίωμα των μόλων. Εζητήσαμεν τα κανταριάτικα και την αγοράν, έχομεν το σφαγείον κτλ. ώστε ελπίζω εις το μέλλον η Δημαρχία να δυνηθή να έχη καλόν εισόδημα, όμως δια τα ανωτέρω απαιτείται καιρός ώστε, προτείνω Υμίν ίνα σκεφθήτε περί νέου δασμού όπως δυνηθή να διατηρηθή η Δημαρχία, κατά συνέπειαν προτείνω φόρον επί των οικιών.

Θεμιστοκλέους : Δεν είναι δίκαιον μόνον ο έμπορος να πληρώνη φόρους, αλλά όλος ο κόσμος. Πόσα τα έξοδα Δημαρχίας εις όλον αυτό το διάστημα;

Πρόεδρος : £627.

Θεμιστοκλέους: Ας αυξηθεί το επί των οικιών 1%.

Πρόεδρος : Ο φόρος θα τεθή επί του ενοικίου.

Ουσμιάνης : Θα σηκωθή ο παλαιός Δημοτικός φόρος.

Πρόεδρος : Αυτός είναι της Κυβερνήσεως δικαίωμα.

Ουσμιάνης : Ώστε να επιβληθή ελαφρός φόρος.

Μάνασος : Έως σήμερον βλέπομεν μεγάλην καθαριότητα και επειδή πρόκειται περί Δημαρχίας ήτις είναι η ψυχή ενός τόπου πρέπει να προσπαθήσωμεν παντί σθένη την αύξησιν των εισοδημάτων αυτής.

Πρόεδρος : Η Δημαρχία είναι η Μήτηρ της πόλεως.

Μάνασος : Διό πρέπει να καταβάλωμεν όλοι πάσαν προσπάθειαν υπέρ αυτής.

Μελέτιος : Επειδή δε το ζήτημα είναι σπουδαίον πρέπει να σκεφθώμεν.

Πρόεδρος : Με μεγάλην ευχαρίστησιν ήκουσεν ο Πολ. Διοικητής την πρότασίν σας Κύριε Μάνασε.

Μάνασος : Το χρέος μας εκάμαμεν.

Θεμιστοκλέους : Να καταργηθή το 1%.

Πρόεδρος & Ουσμιάνης : Αυτό είναι συμβολαιογραφικόν δικαίωμα.

Απεφασίσθη να ορισθή εις την ερχομένην συνεδρίασιν το περί εισοδημάτων Δημαρχίας ζήτημα και αν πρέπη να γινή δάνειον και ποίου ποσού.

Απεφασίσθη οιονδήποτε μαγαζίον δεν έχει άδειαν να κλείη εντός δεκαπέντε ημερών.

Απεφασίσθη ημέρα συνεδριάσεως Δημαρχείου η Πέμπτη εκάστης εβδομάδος, ώρα 3 μ.μ.

Στίνης : Προτείνω το σπουδαιότερον ζήτημα να τεθή εις επιδοκιμασίαν δια την ερχομένην Συνεδρίασιν.

Κουντούρης : Είναι οι δρόμοι καθότι ο χειμών φθάνει.

Πρόεδρος : Ώστε σας αναμένω όλους εις τας 3 μ.μ. την ερχομένην Συνεδρίασιν.

Ο Πρόεδρος : Έϊδενσταμ [υπογραφή]

Οι Σύμβουλοι : [υπογραφές]

Γραμματείς : [υπογραφές]

[281]. Για τη δημόσια υγεία της Λάρνακας (1950)

Από τμήμα εγκυκλίου των υπηρεσιών υγείας του  Δήμου Λάρνακας, με αυστηρές υποδείξεις προς διάφορους επαγγελματίες της εποχής (αρχές δεκαετίας 1950), αποκτούμε μία εικόνα των σχεδόν ανύπαρκτων ―έως τότε― συνθηκών προστασίας της υγείας των πολιτών. Πολλά μέτρα που αναφέρονται στην εγκύκλιο, τα οποία σήμερα μπορεί να φαίνονται αυτονόητα, επιβάλλονταν τότε «δια πυρός και σιδήρου» και ίσως όχι αδιαμαρτύρητα από τις επηρεαζόμενες επαγγελματικές ομάδες!

[268]. Κρίτων Γεωργιάδης, “Η εκλογική αναμέτρηση του 1929”

Η εκλογική αναμέτρηση του 1929 για τη διεκδίκηση της Δημοτικής Αρχής ήταν από τις πιο πεισματώδεις και έγινε με μεγάλο φανατισμό. Κύριο χαρακτηριστικό της ήταν η επαναφορά στο προσκήνιο παλιών προσωπικών διαφορών ―βασικά των οικογενειών Δημητρίου και Πιερίδη― και η οριστικοποίηση μιας αντιπαράθεσης με σημαντικές διαφορές.

Η μια παράταξη, το Κόμμα των Έργων, με ηγέτη και υποψήφιο δήμαρχο τον Δημήτριο Ν. Δημητρίου, εκπροσωπούσε την άρχουσα τάξη της εποχής και περιλάμβανε κυρίως τα μεγαλοαστικά στοιχεία που διατηρούσαν σημαντική επιρροή. Διατηρούσαν τη δημοτική εξουσία για πολλά χρόνια και η αμφισβήτησή τους εθεωρείτο δύσκολη, αν όχι κι αδύνατη.

Η άλλη παράταξη, το Λαϊκό Κόμμα, είχε ηγέτη τον Λουκή Ζ. Πιερίδη και υποψήφιο δήμαρχο τον Κυριάκο Σεραφείμ και περιλάμβανε άτομα που είχαν προσωπικές διαφορές με τον Δ.Ν. Δημητρίου, αστούς δημοκράτες και διάφορους άλλους, που είχαν προσβάσεις σε λαϊκές εργατικές μάζες. Για να βοηθήσει το Λαϊκό Κόμμα ξαναγύρισε στην Κύπρο, ύστερα από δωδεκάχρονη απουσία, ο πρώην δήμαρχος και βουλευτής Ευάγγελος Χατζηιωάννου και συμμετείχε ενεργά στην προεκλογική εκστρατεία.

Στη μάχη των εκλογών έριξε το βάρος του και το Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου, που μάλλον παρασκηνιακά υποστήριζε το Λαϊκό Κόμμα. Το Κ.Κ.Κ. είχε ιδρυθεί το 1926 και η επιρροή του στη Λάρνακα ήταν πολύ μικρή.

Η προεκλογική μάχη δινόταν μέσα από τις στήλες των τοπικών εφημερίδων Νέον Έθνος, που υποστήριζε τον συνδυασμό Δ.Ν. Δημητρίου, και Ισότης, που υποστήριζε τον συνδυασμό Κ. Σεραφείμ. Επίσης οργανώνονταν συγκεντρώσεις στην κινηματογραφική αίθουσα Μακρίδη, στο Ναυτικό Κέντρο και σε συνοικιακά καφενεία.

Στις ομιλίες τους οι ηγέτες των δυο συνδυασμών ανέλυαν τα προγράμματά τους, ασκούσαν αυστηρή κριτική και χρησιμοποιούσαν βαριούς χαρακτηρισμούς ο ένας για τον άλλο.

Ο Δ.Ν. Δημητρίου έλεγε για την αντίπαλη παράταξη πως “μη κατωρθούσα να δικαιολογήση την δημοσίαν εμφάνισίν της δια δημιουργικής εργασίας, προσπαθεί να καταστή αισθητή εν τη κοινωνία δια της καταστροφής”. Ο Κ. Σεραφείμ έλεγε πως “η πόλις παρημελήθη και αφέθη να παραγκωνισθή”. Έκαμνε επίσης αυστηρή κριτική για τη διαχείριση των οικονομικών του Δήμου και χαρακτήριζε τον Δ.Ν. Δημητρίου “απόλυτο μονάρχη”, “καρχαρία των τομαριών” (μια από τις εμπορικές δραστηριότητες του Δ.Ν. Δημητρίου ήταν η αγορά τομαριών για εξαγωγή) και “ψευδοφιλάνθρωπο”.

Για πρώτη φορά έγινε μεγάλη προσπάθεια να εξασφαλίσουν οι συνδυασμοί τις ψήφους της Αρμενικής κοινότητας, με ομιλίες σε καθαρά αρμενικό ακροατήριο και με τη βοήθεια μεταφραστών.

Ο ολόπλευρος αυτός, έντονος προεκλογικός αγώνας είχε ως αποτέλεσμα να αμφισβητηθεί σοβαρά η παντοδυναμία του Δ.Ν. Δημητρίου, που ως τότε εθεωρείτο δεδομένη. Από μαρτυρίες που υπάρχουν, χωρίς όμως αποδεικτικά στοιχεία, φαίνεται πως σ’ αυτές τις εκλογές δοπανήθηκαν μεγάλα ποσά χρημάτων, για να εξαγοραστούν ψηφοφόροι.

Οι εκλογές έγιναν στις 16 Μαρτίου 1929, με τα πιο κάτω αποτελέσματα :

Ψηφοφόροι 1480. Ψήφισαν 1252 και έλαβαν :

Κόμμα των Έργων : Δημ. Ν. Δημητρίου (765 ψήφους), Γεώργιος Βασιλειάδης (724), Γεώργιος Π. Αραδιππιώτης (717), Μιχαλάκης Θ. Βαλδασερίδης (713), Στέλιος Χρ. Τσολακίδης (705), Μιλτιάδης Χριστοφόρου (683), Νικόλαος Καρίσιμος (682).

Λαϊκό Κόμμα : Κυριάκος Ι. Σεραφείμ (664 ψήφους), Ζήνων Δ. Πιερίδης (648), Σεραφείμ Ι. Σεραφείμ (642), Ευριπίδης Φωτιάδης (624), Σ. Κυριακίδης (598), Ι. Δρουσιώτης (589), Μιχαήλ Σαλισβουρής (583).

Ανεξάρτητος : Παντελής Χειμωνίδης (110 ψήφους).

Την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων ακολούθησαν οι συνηθισμένες εκδηλώσεις των νικητών. Παρελάσεις, ομιλίες και πανηγυρισμοί είχαν αναστατώσει την πόλη για 48 περίπου ώρες!

Το νέο Δημοτικό Συμβούλιο αποτέλεσαν οι πιο κάτω :

Δήμαρχος : Δημ. Ν. Δημητρίου. Αντιπρόεδρος : Γεώργιος Βασιλειάδης. Δημοτικοί Σύμβουλοι : Στέλιος Χρ. Τσολακίδης, Μιλτιάδης Χριστοφόρου, Νικόλαος Καρίσιμος, Κιαμήλ Καναάν, Ρασήτ Καναάν, Σελήμ Καναάν, Μιχαλάκης Θ. Βαλδασερίδης.

(Λάρνακα – Κατακλυσμός ’87)

[Προεκλογικό δελτάριο του υποψηφίου δημάρχου Δ.Ν. Δημητρίου για τις εκλογές του 1929. Κάτω αριστερά υπάρχει και το έμβλημα του κόμματός του, ένα σφυρί («μάτσα»), για το οποίο ήταν γνωστός στην πόλη ως «ο Δημητρός ο Μάτσας»].

[258]. «Έργα και ημέραι» του Ευάγγελου Π. Χατζηιωάννου

Ο δικηγόρος Ευάγγελος Π. Χατζηιωάννου, στις εκλογές του Μαρτίου 1914, ηγούμενος του «Συνδυασμού Προοδευτικών” κέρδισε τον αντίπαλό του γιατρό Φίλιο Ζαννέτο, ο οποίος ηγείτο του «Συνδυασμού Ανεξαρτήτων”. Ο Χατζηιωάννου υπηρέτησε ως Δήμαρχος Λάρνακας έως το 1917, φαίνεται δε ότι υπήρξε αρκετά αυστηρός στην εκτέλεση των καθηκόντων του. Χαρακτηριστικό είναι το ακόλουθο σατιρικό σχόλιο δημοσιευμένο τον Σεπτέμβριο του 1914 στη σκαλιώτικη εφημερίδα Ηχώ της Κύπρου, του Μελή Π. Νικολαΐδη :

“Φόβος και τρόμος ο Δήμαρχός μας, με τα τρίζοντα υποδήματά του, κάμνει να τρέμωσιν από μακράν οι παραβάτες των Δημαρχιακών κανονισμών· υπό γνωστών δε καλαμπουριστών απεκλήθη κροταλίας”.

Στις επόμενες εκλογές, του Μαρτίου 1917, ο φιλοβασιλικός “Συνδυασμος Ανεξαρτήτων” του Φ. Ζαννέτου νίκησε τον αντίπαλο φιλοβενιζελικό “Συνδυασμό Φιλελευθέρων” του   Ε. Π. Χατζηιωάννου και Δήμαρχος εξελέγη ο Ζαννέτος.

Λίγους μήνες αργότερα, ύστερα από υπόδειξη του προέδρου της Ελληνικής Κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου, ο Χατζηιωάννου έφευγε για την Αβυσσηνία ως υπεύθυνος του Γενικού Προξενείου της Ελλάδας στην Αντίς Αμπέμπα.

Δόθηκε τότε η ευκαιρία να δημοσιευθούν ― με το ψευδώνυμο “Κουρόκι”― στην εφημερίδα Νέον Έθνος του Κλεόβουλου Ν. Μεσολογγίτη τα πιο κάτω δύο σατιρικά τεράστιχα :

ΣΤΟΝ ΠΡΩΗΝ

Τώρα π’ αλύπητα σε μαύρισαν

―Τι αχάριστο το γένος των ανθρώπων!―

σε στέλλει ο Μεσσίας πρεσβευτή

στην γην των Αιθιόπων.

*

Η ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΙΣ

Του Μεσσίου η εκκαθάρισις

επήρε κι εδώ φόρα

και στέλλει τον πρώην Δήμαρχον

στου Μενελίκ τη χώρα.

**

[Για τον Ε. Π. Χατζηιωάννου, βλ. και ανάρτηση αρ. 172].

[178]. Διαμαρτυρία για το φωτισμό της πόλης (1887)

“Παρετηρήθη υπό πολλών ότι ο υπάλληλος της Δημαρχίας βιάζεται πολύ εις την αφήν των εν ταις πόλεσιν ημών φανών αρχίζων αυτήν από της 5ης μεταμεσημβρινής ώρας, διο ούτοι σβέννονται από της 11ης. Αγνοούντες την αιτίαν δι’ ην το μέτρον τούτο λαμβάνεται υπό της Δημαρχίας παρακαλούμεν αυτήν όπως αλλάξη την ώραν, δηλονότι να διατάξη να ανάπτωνται οι φανοί βραδύτερον, ίνα και βραδύτερον διατηρώνται οπότε οι διαβάται έχουν ανάγκην φωτός.

Εάν κάμνη τούτο διότι οι υπάλληλοι είναι ολίγοι ας παραλάβη και άλλους, εάν δε πάλιν ίνα γίνη οικονομία πετρελαίου, όπερ τώρα υπερετιμήθη, μάτην γίνεται τούτο διότι η κατανάλωσις είναι αυτή, της αναλόγου ούσης ευθείας όσω ενωρίτερον ανάπτονται, τόσον ενωρίτερον σβέννονται”.

Από την εφημερίδα της Λάρνακας Ένωσις, 13/25 Νοεμβρίου 1887.

[Στο σχέδιο  ―της ίδιας εποχής― παρουσιάζεται η διαδικασία ανάμματος των φαναριών]

[171]. Συμπαράσταση στην Κυπριακή Εθνική Πρεσβεία (1946)

Στις αρχές Νοεμβρίου 1946, ενόψει αναχώρησης στο Λονδίνο της Κυπριακής Εθνικής Πρεσβείας ―υπό τον τοποτηρητή του κυπριακού αρχιεπισκοπικού θρόνου, Μητροπ. Λεόντιο, και τους Ιωάννη Κληρίδη, Ζήνωνα Ρωσσίδη και Δημητρό Δημητρίου, μέλη― για προβολή των κυπριακών εθνικών διεκδικήσεων, ο δήμαρχος Λάρνακας Λύσος Ν. Σανταμάς αποστέλλει τηλεγράφημα συμπαράστασης και ευχών για ευόδωση των σκοπών της αποστολής.

Το κείμενο: “Δήμαρχος και λοιποί Έλληνες Δημοτικοί Σύμβουλοι Λάρνακαος εύχονται πλήρη επιτυχίαν εις τον σκοπόν του σημερινού ταξιδίου σας. Προχωρήστε με θάρρος εις την διεκδίκησιν της δικαίας απαιτήσεώς μας, όχι μόνον εις το Αγγλικόν υπουργείον Αποικιών αλλά και εις τον Βρεττανικόν λαόν και εις πάντα φιλελεύθερον άνθωπον, έχοντες την πεποίθησιν ότι δεν ζητείτε παρά δικαιοσύνην δια την οποίαν όλοι αυτοί επολέμησαν, Σύμπασ ο Ελληνικός Κυπριακός λαός ηνωμένος εις την ιεράν των αυτήν υπόθεσην ισταται παρά το πλευρόν σας και αι ευχαί των σας συνοδεύουν. Σανταμάς”.

[158]. Θαλάσσια δημοτικά …λουτρά Λάρνακας

Κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της δημαρχίας Δημητρού Ν. Δημητρίου (1922-1932) στήθηκε μέσα στη θάλασσα, σε σημείο απέναντι από το παλαιό Δημαρχείο και την προτομή του Κίμωνα, ένα ξύλινο κατασκεύασμα που χρησιμοποιήθηκε ως δημοτικά λουτρά. Οι προσερχόμενοι, εκτός από τις πετσέτες, έφερναν μαζί τους το σχετικό σαπούνι και λούονταν με διασωληνωμένο νερό, ενώ τα απόνερα έπεφταν στη θάλασσα!

Άλλοι πολίτες μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τις εγκαταστάσεις για απλό ξέπλυμα ύστερα από θαλασσινό κολύμπι. (Εννοείται ότι και εδώ η σεμνοτυφία της εποχής είχε στήσει …υπόγειο διαχωριστικό για να εμποδίζει την επικοινωνία ανδρών και γυναικών λουομένων στη θάλασσα).

Οι εγκαταστάσεις των δημοτικών λουτρών αφαιρέθηκαν κατά τη δεύτερη δημαρχία Λύσου Σανταμά (1949-1953) όταν αναδιαμορφώθηκε το (τότε) παραλιακό μέτωπο. [Ευχαριστώ τον Κρίτωνα Γεωργιάδη για τη βοήθειά του στη συγκέντρωση των σχετικών πληροφοριών].

Τα θαλάσσια Δημοτικά λουτρά Λάρνακας κατά τη δεκαετία του 1930.

Σκαλιώτισσες κολυμβήτριες με φόντο τα θαλάσσια Δημοτικά λουτρά [Παραχώρηση φωτογραφίας από τον Λούη Περεντό]

[77]. Σατιρικά κείμενα δημαρχιακών αναμετρήσεων

Στα παλαιότερα χρόνια οι πολιτικές διαφορές εκφράζονταν ακόμη εντονότερα σε περιόδους εκλογικών αναμετρήσεων (ενοριακών επιτροπών, δημοτικών εκλογών, εκκλησιαστικών, κ.ά.) Με συγκεντρώσεις σε σωματεία, δημοσιεύματα τοπικών εφημερίδων και διάφορα φυλλάδια, οι αντεγκλήσεις εύρισκαν διέξοδο και μερικές φορές είχαν ιδιαίτερη οξύτητα.

     Σε άλλο επίπεδο οι διαφορές εκδηλώνονταν μέσα από σατιρικά κείμενα, που δημοσιεύονταν σε φιλικές εφημερίδες, ή με στιχουργήματα που κυκλοφορούσαν σε φυλλάδια και τα τραγουδούσαν επάνω σε γνωστές μελωδίες της εποχής.

     Δείγματα τέτοιων σατιρικών δημοσιευμάτων παρουσιάζονται πιο κάτω.

Ι

[Επιστολή δημοσιευμένη τον Ιούλιο 1911 στη σκαλιώτικη Εφημερίδα του Λαού που εξέδιδε ο δικηγόρος Ευάγγελος Π. Χατζηιωάννου (Δήμαρχος Λάρνακας 1914-1917) με σαφή πολεμική διάθεση κατά του αιωνίου αντιπάλου του, γιατρού Φίλιου Ζαννέτου (Δημάρχου Λάρνακας 1917-1922). Ο Ζαννέτος δημοσιογραφούσε στην τοπική εφημερίδα Νέον Έθνος με ψευδώνυμο “Σταρ”. Ο καταγόμενος από το χωριό Ορά της επαρχίας Λάρνακας Μάμας Γρηγορίου, γνωστός βαφέας της πόλης (σε μια εποχή που το βάψιμο ρούχων, π.χ. βράκες, ήταν ακόμη προσοδοφόρο) ήταν διασκεδαστικός τύπος της πόλης και παθιασμένος οπαδός του Χατζηιωάννου. Το “λόγιο” κείμενο της επιστολής είναι προφανές ότι γράφτηκε από τον Χατζηιωάννου. Εκτός από αναφορές σε διάφορα διεθνή πολιτικά γεγονότα της εποχής, το τοπικού ενδιαφέροντος θέμα για το οποίο επικρίνεται ο Φ. Ζαννέτος είναι η πρότασή του ―που υιοθετήθηκε― να μετατραπεί το Ημιγυμνάσιο Λάρνακας σε εμπορική σχολή (Παγκύπριο Εμπορικό Λύκειο Λάρνακας)]    

AΠO TEΣ AΛHΘEIEΣ THΣ ZΩHΣ.

Mάμας ο Bαφεύς

εις τον Σταρ του «N. Έθνους»

χαίρειν.

Eίμαι βαφεύς και αγαθός μάλιστα αρκούμενος μόνον εις το να κάμνω το άσπρο μαύρο· σεις αν και ιατρός κατωρθώσατε να κάμνετε και το μαύρο άσπρο. Aυτό τουλάχιστον εκατάλαβα από το δημοσίευμά σας, εις το οποίον γράφετε, ότι εγώ απωλοφυρόμην, ότι δεν θα διδάσκονται του λοιπού τα λατινικά. Tην πληροφορίαν σας βέβαια την επήρατε από κάποιον, (αυτός κατά το πρώτον του συνθετικόν είναι μαύρος, αλλ’ ομνύω, ότι δεν ευθύνονται δι’ αυτό οι μπογιές μου) μέλος της επιτροπής, με την οποίαν φιλικώτατα όπως πάντοτε συνωμιλήσαμεν και δια το εκπαιδευτικόν ζήτημα, όπως και δια το ζήτημα του Mαρόκου, την συνθήκην της Kαζαμπλανκας, την έκθεσιν του ναυάρχου Tώφνελ δια το δυστύχημα του Aβέρωφ, και δια τόσα άλλα ζητήματα απασχολούντα σοφούς, και ασόφους, γραμματισμένους, αγγραμμάτους, λατινομαθείς και μη. Mου είχεν είπη δια κάποιον Λατίνον ιερέα, ο οποίος εις τα Iεροσόλυμα ακολουθών πιστώς το «αγαπάτε αλλήλους» ηράσθη περιπαθώς ελληνίδος και θύσας εις τον βωμόν του Έρωτος γένειά τε και ράσα, ενυμφεύθη την ωραίαν του. Mου είπε, ότι το πρόσωπον αυτό, λόγω της μεγάλης μορφώσεώς του, της Eλληνομαθείας και προπάντων του φιλελληνισμού του θα ήτο κατάλληλον δια την νέαν εμπορικήν σχολήν: Eίπα και εγώ τότε, ότι θα ήτο κατάλληλος ευκαιρία να διδάσκη και τα λατινικά· αυτό ήτο όλον· συνομιλία απλή, φιλική, περιωρισμένη μεταξύ των δύο μας, άνευ δημοσίας τινός μορφής και χωρίς βέβαια θρήνους και ολοφυρμούς δια την λατινικήν διότι την γλώσσαν αυτήν την αγνοώ. Eις τας συνταγάς μου που δίδω προς διάλυσιν του λουλακιού μου δεν την μεταχειρίζομαι, όπως κάμνετε σεις οι ιατροί, περιορίζομαι εις το επάγγελμά μου διότι ακολουθώ ένα λατινικόν ρητόν που ξεύρω, το «se suoque cognoscere». Όσον δε δια τον περιφρονητικόν τρόπον με τον οποίον εγράψετε δι’ εμέ, σας ενθυμίζω τον μύθον του λέοντος και του ποντικού και διατελώ με την γλυκείαν ελπίδα, ότι μίαν ημέραν θα σας δείξω την δύναμιν της μπογιάς μου.

                                                            Mάμας Γρηγορίου Bαφεύς.

                                                                                    Eξ Oράς

                                                Kαι λατινιστί: Mamas Grigorii tinctor Oratiensis

Y.Γ. Eλησμόνησα· με ωνομάσατε και αγράμματον· οφείλω να σας πληροφορήσω, ότι είχα τελειώσει και εγώ κάποτε μίαν αστικήν σχολήν, εις την οποίαν τώρα σεις θέλετε να περιορίσετε την όλην ελληνικήν εκπαίδευσιν μιας τρανής πόλεως, όπως η Σκάλα. Nα υποθέσω, άραγε, ότι θέλετε να ευρύνετε τον κύκλον των αγραμμάτων, δια να λάμπετε σεις όλοι οι επιστήμονες και γραμματισμένοι, ως φωτεινά αστέρια εν μέσω ημών των αγαθών, των αγραμμάτων που δεν ξεύρομεν ούτε καν την linguam latinam;

                                                                        O ίδιος και λατινιστί Idem. 

ΙΙ

[Δύο εκλογικά τραγούδια που κυκλοφόρησαν τον Μάρτιο 1943, υπέρ της υποψηφιότητας Δημητρού Ν. Δημητρίου, γνωστού και ως “Μάτσα” λόγω του εμβλήματος του κόμματός του (“μάτσα” = σφυρί)].