You are currently browsing the monthly archive for Μαΐου 2009.
“Ατμοσφαιρική” φωτογραφία τμήματος της παραλίας της Σκάλας, με δεσπόζουσα την προτομή του Κίμωνα. Φωτογραφία ίσως της δεκαετίας του 1940 ―οι φοινικούδες έχουν ήδη μεγαλώσει. Όπως την αποτύπωσε ο μαγικός φακός του Glaszner: προφανώς “στημένη”, αν κρίνουμε από τις ανθοδόχες που τοποθετήθηκαν στο τσιμεντένιο ανάχωμα στο βάθος, ή και “επεξεργασμένη” αν λογαριάσουμε τη συμμετρία των τριών καραβιών και τις τρεις σκοτεινές φιγούρες των λιμενεργατών που κινούνται βιαστικά προς τη μεγάλη αποβάθρα, τον τόπο εργασίας τους.
Άνθρωποι με κάποια αναπηρία, οι οποίοι δυσκολεύονταν να έχουν μόνιμη ή βαρύτερη εργασία, συχνά αναγκάζονταν να καταφύγουν στην επαιτεία. Κάποιοι από αυτούς, ίσως για να αισθάνονται λιγότερο “ενοχλητικοί” όταν θα ζητούσαν τη συνδρομή των συνανθρώπων τους, προτιμούσαν να προσφέρουν κάτι για πώληση. Όπως ο αγνώστων λοιπών στοιχείων Ιωάννης Παπαβασιλείου, ο οποίος το 1912 εξέδωσε στο σκαλιώτικο τυπογραφείο του Σάββα Χατζηαντωνίου “Η Αθηνά” μικρό έντυπο 32 σελίδων με “ποικίλα” κείμενα ―κυρίως εθνικού περιεχομένου (ήταν εξάλλου περίοδος των βαλακανικών πολέμων)― και το πωλούσε για βοήθειά του, υπενθυμίζοντας και στο εξώφυλλο ότι “ο ελεών πτωχόν δανείζει Θεόν”.
Στο βιβλιαράκι περιλαμβάνονταν και δύο γνωστές φωτογραφίες της εποχής: μια της παραλίας της πόλης και μια με τίτλο “Η Κύπρος ατενίζουσα τον Παρθενώνα” (πρόκειται για φωτογραφία του Ι.Π. Φώσκολο που κυκλοφόρησε και με τίτλο “Η Κύπρος και το Όνειρόν της”, στην οποία μοντέλο ήταν σκωτσέζα γκουβερνάντα σε αγγλική οικογένεια ―η οποία μάλιστα επιπλήχθηκε για τούτο από τον εργοδότη της).
Στο τμήμα του κεντρικού δρόμου από την πλατεία Ακροπόλεως προς τον κεντρικό Αστυνομικό Σταθμό Λάρνακας (σήμερα λεωφόρος Γρηγόρη Αυξεντίου) βρίσκονταν ―έως τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα― μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα δείγματα μεγαλοαστικών οικιών της πόλης. Η αλόγιστη επιδίωξη κέρδους, κάτω από τη δικαιολογία της “ανάπτυξης”, κατάστρεψε τις περισσότερες (σε μια περίπτωση, όταν ο ιδιοκτήτης πληροφορήθηκε ότι το κτίσμα θα χαρακτηριζόταν ως “διατηρητέο”, πραγματοποίησε την κατεδάφιση επειγόντως και κατά τις βραδινές ώρες).
Από τις ελάχιστες που επιβίωσαν είναι οι δύο (γειτονικές) κατοικίες της οικογένειας Πήτερ Μαντοβάνη και του ζεύγους Μιλτιάδη Οικονομάκη ―σύζυγοι των οποίων ήταν, αντιστοίχως, οι αδελφές Κλειώ και Έλλη Βαλδασερίδη.
Η οικία Μαντοβάνη κτισμένη, ίσως, ενωρίς κατά τη δεκαετία του 1930, παρουσιάζεται εδώ, σε δύο φωτογραφίες “εποχής” (εξωτερική όψη και εσωτερικό).
[Η Magda Ohnefalsch-Richter (1873-1922), σύζυγος του γερμανού “αρχαιολόγου” Max Ohnefalsch-Richter, έζησε στην Κύπρο κατά την περίοδο 1894-1912. Το 1913 δημοσίεψε στα γερμανικά βιβλίο με τίτλο τα “Ελληνικά ήθη και έθιμα στην Κύπρο”, από όπου και το διασκεδαστικό περιστατικό που ακολουθεί, όπως και η φωτογραφία του συζύγου της. (Ο Max Ohnefalsch-Richter βρισκόταν στην Κύπρο από το 1878, ασχολούμενος και με το εμπόριο αρχαιοτήτων!)]
Όταν κάποτε ο σύζυγός μου, που διέμενε τότε μόνος στην Κύπρο, αρρώστησε με ιλαρά, έστειλε τον υπηρέτη του να καλέσει κάποιο γνωστό του γιατρό. Ο υπηρέτης δεν βρήκε τον γιατρό, πληροφορήθηκε όμως από το φαρμακοποιο ότι πολύ καλύτερα από οποιονδήποτε γιατρό ή φάρμακο μπορούσε να τον βοηθήσει ο γερο-μάγος Θεοδόσης, φύλακας των κλειδιών της εκκλησίας του Άη Γιάννη στην παλιά Λάρνακα. Μια γραφή, σταλμένη από το μάγο, θα ήταν αρκετή για να γίνει ο άρρωστος κύριός του εντελώς καλά. Φοβισμένος ο υπηρέτης πήγε στον Μάγο, ο οποίος όμως, αντί να στείλει τη γραφή, ήρθε ο ίδιος στον άρρωστο. Είπε ότι δεν αρκούσε να στείλει την ευχή, παρά έπρεπε να γράψει προσωπικά ο ίδιος πάνω στο κεφάλι του αρρώστου ―επειδή, βέβαια, ανέμενε να πληρωθεί καλά (όταν έμαθε ότι πρόκειται για ξένο άρρωστο).
Ο μάγος κάθισε τον σύζυγό μου σε μια καρέκλα, και όταν εκείνος είδε τον μάγο να βγάζει από την τσάντα του ένα κομμάτι ξύλο τυλιγμένο με ολόλευκο βαμβάκι, χωρίς να υποψιαστεί τίποτα κακό, δέχθηκε να υποστεί τη διαδικασία του εξορκισμού. Δεν πρόσεξε όμως ότι ο μάγος κρατούσε κι ένα μικρό φιαλίδιο με μελάνι, κι έτσι, σε λίγα λεπτά, ο άρρωστος ήταν παντού ζωγραφισμένος με μαύρα ιερογλυφικά, τα οποία ούτε οι μεγαλύτεροι και σπουδαιότεροι ειδικοί δεν θα μπορούσαν να αποκρυπτογραφήσουν. Για περίπου δεκαπέντε λεπτά ακολούθησε ένα ξόρκι στα ελληνικά, που εναλλασσόταν με μιαν άλλη γλώσσα που έμοιαζε με αραβικά. Γινόταν επίκληση σε όλους τους αγγέλους, αρχαγγέλους, αποστόλους, ευαγγελιστές και αγίους, στο όνομα της Αγίας Τριάδας να διώξουν όλους τους δαίμονες, μικρούς και μεγάλους, από τον ταπεινό ταλαίπωρο Max Ohnefalsch-Richter. Ο μεσολαβητής μίλησε επίσης για την αρρώστια του συζύγου μου και σε συναδέλφους του, όπως τον Άγιο Πέτρο κλειδοκράτορα του ουρανού. Μερικές φορές φυσούσε επάνω στον άρρωστο τρεις φορές και τον ράντιζε με νερό, έως ότου ―όπως πίστευε― μαζί με τους διαβόλους και τους δαίμονες εγκαταλείψουν τον άρρωστο όλων των ειδών οι φωτιές: διασταυρούμενες, κρύες και ζεστές, από κάρβουνα ή από ξύλα, από τον αέρα. Τέλος, ο μάγος ζήτησε από τον σύζυγό μου να τον συγχωρέσει για όση ταλαιπωρία του προκαλούσε. “Καταλαβαίνω”, απάντησε ο σύζυγός μου, “ότι όλα πρέπει να τα υπομένει κανείς χάριν της επιστήμης”. Ύστερα όμως ήρθε το χειρότερο: ο μάγος τον έφτυσε τρεις φορές, χωρίς εκείνος να προλάβει να το αποφύγει.
Τέλος ο “Μάγος” τον διαβεβαίωσε ότι κατείχε μαγικό έγγραφο χαρτί από το βασιλιά Σολομώντα, στα αραβικά, που του έδινε αυτή τη δύναμη. Έφυγε ο Μάγος και, πριν προλάβει να καθαρίσει ο άντρας μου το πρόσωπό του από το μελάνι, ήλθε ο γιατρός. Ο σύζυγός μου του διηγήθηκε τι είχε συμβεί, επειδή ο γιατρός, ένας έξυπνος Κύπριος με καλές ιατρικές σπουδές στην Ευρώπη, ήθελε να πληροφορηθεί όλα τα σχετικά για τις μαγείες. Ο νεαρός γιατρός αναστατώθηκε από όσα άκουσε και είπε στον σύζυγό μου: “Τούτο θα είναι ντροπή για τους Κυπρίους, αν εσείς το δημοσιεύσετε”. Όμως αυτή η ντροπή δεν είναι τόσο μοναδική. Και σε χώρες προοδευμένες και με υψηλή πνευματική ανάπτυξη, ακόμη και σήμερα συνηθίζεται να “διαβάζουν ξόρκια” για την αρρώστια αυτή.
Όταν ύστερα από μερικές μέρες η αρρώστια άρχισε να υποχωρεί, όλοι στη συνοικία ήταν απόλυτα βέβαιοι ότι τον Γερμανό έσωσε από βέβαιο θάνατο, ή τουλάχιστον από την πολύ βαριά ασθένειά του, αποκλειστικά ο Θεοδόσης ο Μάγος.
Το Θέατρο Μακρίδη λειτούργησε τον Νοέμβριο του 1924. Όπως αναφερόταν σε εφημερίδες της εποχής, «είναι πλάτους 18 μέτρων και μήκους 26 μέτρων, μετά καλλιτεχνικής σκηνής και συμπληροί σπουδαίαν έλλειψιν της πόλεώς μας». Χρησιμοποιήθηκε επίσης για χορούς και κινηματογραφικές προβολές. Για την ασφάλειά των θεατών ―επειδή υπήρχε πάντοτε κίνδυνος πυρκαγιάς (από ανάφλεξη της ταινίας λόγω υπερθέρμανσης της μηχανής)― όταν αργότερα (1927) εξετάστηκε για να χρησιμοποιηθεί ως χειμερινός κινηματογράφος, «ευρέθη τελείως ακατάλληλον δια κινηματοθέατρον. Και πριν του επιτραπεί να δώσει παραστάσεις κινηματογραφικάς πρέπει να αλλάξει την τοποθεσίαν της καμπίνας προβολής, ήτις ευρίσκεται άνωθεν της κυρίας εισόδου του θεάτρου και παραπλεύρως της εισόδου και εξόδου των θεατών του εξώστου».
Μια από τις ελάχιστες διασωζόμενες φωτογραφίες του εσωτερικού του θεάτρου, από την πρώτη περίοδο της ζωής του, λήφθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 1925, κατά τη διάρκεια χορού του άγνωστού μας “Συλλόγου Π.Σ.Ζ.”, στον οποίο συμμετείχε μεγάλος αριθμός γνωστών πολιτών της Λάρνακας.
Ο κινηματογράφος παρουσιάζεται στη Λάρνακα από τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα, με προβολές που γίνονταν, συνήθως, σε καφενεία και άλλους πρόχειρους δημόσιους χώρους. Μετά την πρώτη δεκαετία κτίζονται και τα πρώτα “κινηματοθέατρα”, με γνωστότερο το “Πατέ”, των επιχειρήσεων Γεωργίου Μ. Κυπριανού, το οποίο για κάποιες δεκαετίες κυριάρχησε στην πόλη. Στα μέσα της δεκαετίας του 1920, σε εφημερίδες της Λάρνακας γίνονταν αναφορές σε “πόλεμο” μεταξύ των κινηματογράφων “Πατέ” και “Γκωμόν”, ο οποίος όμως έληξε με νίκη του πρώτου. (Pathe ήταν δραστήρια γαλλική κινηματογραφική εταιρεία, η οποία πρώτη δημιούργησε και ταινίες επικαίρων, ενώ Gaumont, επίσης γαλλική κινηματογραφική εταιρεία, σύγχρονη της πρώτης).
Το κινηματοθέατρο “Πατέ” της Λάρνακας βρισκόταν στο ανατολικό άκρο του παραλιακού δρόμου, πλάι στο “Grand Hotel”, και υπήρξε πρόδρομος της αίθουσας εκδηλώσεων “Sun Hall” (όπου σήμερα βρίσκεται το ομώνυμο ξενοδοχείο).
[Το φωτογραφικό υλικό που ακολουθεί ―φωτογραφία του κινηματοθεάτρου, διαφήμιση και έμμετρο διαφημιστικό στιχούργημα― είναι της περιόδου 1922-1925].
Οι σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις επιτρέπουν τόσο δραστικές επεμβάσεις στις φωτογραφίες, που κανένας πια δεν μπορεί να είναι εντελώς βέβαιος ότι εκείνο που έχει μπροστά του αποδίδει την πραγματικότητα. Παλαιότερα όμως η δυνατότητα αλλοιώσεων ήταν πολύ περιορισμένη και στηριζόταν ―σχεδόν αποκλειστικά― στη γνώση και τις ικανότητες του ίδιου του φωτογράφου. Δείγμα ενδιαφέρουσας παλιάς επέμβασης σε φωτογραφία είναι και αυτή που ακολουθεί, από το σπουδαίο φωτογραφικό στούντιο Glaszner της Λάρνακας (ίσως της δεκαετίας 1930). [Στα δεξιά είναι ο δημοσιογράφος Οδυσσέας Ευρυβιάδης, ενώ το πρόσωπο στα αριστερά παραμένει αταύτιστο].
Ο Φιλελεύθερος, 19 Ιαν. 1968
[Προς το τέλος του 1921 και ενώ Έλληνες και Αρμένιοι πρόσφυγες από την εμπόλεμη Μικρασία έφθαναν στο λιμάνι της Σκάλας σε μεγάλους αριθμούς, δημιουργήθηκαν στην πόλη δύο Σύλλογοι Κυριών με σκοπό την προσφορά βοήθειας. Οι δραστηριότητές τους πρέπει να οδήγησαν σε κάποιες τριβές και αντιπαραθέσεις μεταξύ των μελών τους, τόσο που σε σατιρική εφημερίδα της εποχής δημοσιεύθηκε το ακόλουθο οκτάστιχο συνεργάτη με το ψευδώνυμο «Πιερρότος», συνοδευόμενο από σχέδιο του Γιώργου Φασουλιώτη].
Το “Κυπριακό Περίπτερο” (Cyprus Arts Pavilion), στην (τότε) Πλατεία Δικαστηρίων (σήμερα Πλατεία Βασιλέως Παύλου), άρχισε να κτίζεται τον Οκτώβριο του 1928. Το μικρό μέγεθός του “24×24 πόδες” προκάλεσε απορίες για τη χρησιμότητά του και σε εφημερίδα της εποχής δημοσιευόταν λακωνικά το ερώτημα: “Για κούκλες;”
Για το κόστος ανοικοδόμησής του η αποικιακή κυβέρνηση του τόπου κατέβαλε 600 λίρες και ο Δήμος Λάρνακας 75.
Κατά καιρούς χρησιμοποιήθηκε για περιορισμένης έκτασης δραστηριότητες, όπως η έκθεση Αυστριακών προϊόντων, το 1934.
Αργότερα στέγασε το γραφείο είσπραξης φόρων και σήμερα λειτουργεί ως τοπικό γραφείο του Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού.
[Αριστερά στη φωτογραφία το κτήριο της Οθωμανικής Τράπεζας και στο βάθος δεξιά τα γραφεία Μαντοβάνη].
ΛΑΡΝΑΚΑ 