[23]. Αντώνης Χ. Οικονόμου, “Γεγονότα του 1931 στη Λάρνακα”

Ο Αντώνης Χ. Οικονόμου (1889-1967), δάσκαλος, δημοσιογράφος και συγγραφέας, εθελοντής των Βαλκανικών πολέμων (1912-1913), πήρε ενεργό μέρος στο κίνημα των Οκτωβριανών και ήταν μεταξύ των Λαρνακέων που υπέγραψαν την προκήρυξη της Ε.Ρ.Ε.Κ. που αναφέρεται στο κείμενο που ακολουθεί (Από χειρόγραφό του το οποίο προφανώς διαβάστηκε σε κάποια συγκέντρωση).

18.10.1931. Μετά τα γεγονότα της ημέρας εν Λάρνακι, τα οποία εκράτησαν εις υψηλόν βαθμόν τον ενθουσιασμόν του λαού δια την νέαν φάσιν την οποίαν ελάμβανεν ο Κυπριακός Εθνοπολιτικός αγών, περί την 4ην μετά μεσημβρινήν ώραν κυκλοφορεί η προκήρυξις της Ε.Ρ.Ε.Κ. (Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις Κύπρου) δια της οποίας ετίθεντο προ του Κυπριακού Λαού αι προγραμματικαί αρχαί της Ενώσεως ταύτης.

     Από της ώρας εκείνης και κατά τας δύο ακολούθους ημέρας το περιεχόμενον της προκηρύξεως ταύτης εδημιούργησεν ένα ισχυρόν και ακατανίκητον προαίσθημα γενικώς εις την ψυχήν του λαού της πόλεως ότι σοβαρά γεγονότα επρόκειτο να επακολουθήσουν, ως συνέπεια του επαναστατικού διαγγέλματος του Μητροπολίτου Κιτίου. Εθεωρήθη η Προκήρυξις αύτη ως συνέπεια του Διαγγέλματος τούτου, ενώ εν τη πραγματικότητι το Διάγγελμα του Κιτίου ήτο απόρροια και απότοκος της Προκηρύξεως ταύτης της οποίας την έκδοσιν και κυκλοφορίαν επρόλαβε το Διάγγελμα του Κιτίου, συγγραφέν, εκτυπωθέν και διανεμηθέν την νύκτα της 17 προς την 18 Οκτωβρίου. Αλλά τούτο είναι ένα σημείον το οποίον θα διαλευκανθεί όταν έλθει ο καιρός ο κατάλληλος δια την κατανομήν ευθυνών, όταν πλέον θα τερματισθεί δια του ποθητού αποτελέσματος ο εθνικός κυπριακός αγών.

19, 20 και 21 Οκτωβρίου. Ουδέν ενδιαφέρον οι πολίται της Λάρνακος, όλοι και καθ’ ένας χωριστά εγκατέλειψαν πάσαν επαγγελματικήν μέριμναν και καθ’ ομίλους συνεζήτουν την κατάστασιν με θέμα το άβουλον, την αστάθειαν, την ασυνεννοησίαν των βουλευτών και την πρωτοβουλίαν του Δεσπότη, [όστις προ 24 ωρών και κατά την 17ην Οκτωβρίου ημερομηνίαν του Διαγγέλματός του ήτο εναντίον οπωσδήποτε της παραιτήσεως των βουλευτών].

22 Οκτωβρίου. Ξημερώματα: Οι διαβάται επληροφορούντο ο ένας από τον άλλον ότι το Κυβερνείον εκάη ψες· οι βουλευταί παρητήθησαν· ότι έγινεν επανάστασις στην Λευκωσίαν. Ο κ. Δημητρίου, μέλος του Εκτελεστικού, εθεάθη, του ηλίου ανατέλλοντος, προ του εξωτερικού κιβωτίου του ταχυδρομείου ρίπτων ταχυδρομικώς την παραίτησίν του από μέλους του Εκτελεστικού Συμβουλίου. Διάφοροι διαδόσεις, επιβεβαιωνόμεναι αργότερον ή διαψευδόμεναι, εκράτουν τον λαόν εις αγωνιώδη κατάστασιν. Ο Διοικητής Λάρνακος Σάρριτζ εθεάτο πηγαινοερχόμενος από του Διοικητηρίου εις την Αγγλικήν Λέσχην και το Τηλεγραφείον εκ περιτροπής, έχων την δεξιάν εις την τσέπην του πανταλονιού του από την οποίαν επιδεικτικώς διαγράφετο ο σχηματισμός περιστρόφου. Αργότερον εκοινοποιείτο Διάταγμα Αμύνης διατάσσον κατ’ οίκον περιορισμόν και απαγορεύον την επί τω αυτώ συνάθροισιν πέραν των πέντε προσώπων.

     Ήρχισε αναβρασμός του πλήθους το οποίον, εφ’ όσον επληροφορείτο λεπτομερείας των γεγονότων εν Λευκωσία, περισσότερον εξήπτετο και αγανάκτησις και οργή δεν επέτρεπεν εις την λογικήν να επικρατήσει και σταθμίσει την κατάστασιν εν τη πραγματικότητί της. Ήρχισαν κωδωνοκρουσίαι ακατάπαυστοι και απεφασίσθη συγκρότησις συλλαλητηρίου εις το προαύλιον του Αγ. Λαζάρου (Σας το περιγράφει ο κ. Νικολαΐδης, προς τον οποίον έδωσα και το αντίγραφον του ψηφίσματος). Μετά το συλλαλητήριον διαδήλωσις μέχρι της Μητροπόλεως, όπου διαλυθεί.

23 Οκτωβρίου. Έφθασε πρωί και ηγκυροβόλησε το πολεμικόν “Λονδίνον”. Περί την 10ην ώραν, δια προσωπικής κλήσεως του Διοικητού Λάρνακος, ανήλθον εις το Διοικητήριον οι Δ.Ν. Δημητρίου, Γ.Π. Αραδιππιώτης, Μ.Γ. Νικολαΐδης, Κλεόβουλος Ν. Μεσολογγίτης και Αντώνης Χ. Οικονόμου. Ενεκλείσθησαν όλοι εις την αίθουσαν του Ταμείου και εκλειδώθησαν εκεί αγνοούντες τον σκοπόν της ενεργείας αυτής του Διοικητού. Μετά πάροδον ημισείας ώρας ο Διοικητής Σάρριτζ εισήλθε και εν καταφανή ταραχή, ήτις ήτο εκδήλωσις της οργής και εκδικήσεώς του, ανέγνωσε τρέμοντας το Διάταγμα Αμύνης και επέστησε την προσοχήν των κληθέντων εις την σοβαρότητα της καταστάσεως και τους εκράτησεν υπευθύνους δια παν ενδεχόμενον. Όταν ετελείωσεν εστράφη να φύγει κατά τρόπον εμφαίνοντα εσχάτην περιφρόνησιν προς τους ους απετείνετο, οίτινες δια βλεμμάτων και νοημάτων συνεννοούντο περί του ποίος θα απαντήσει, οπότε ο κ. Γ.Π. Αραδιππιώτης τον συνέλαβε από τον σάκον και τον ηνάγκασε να στραφεί, με τας λέξεις “ε, πού πάεις; έχομεν και μεις να σου μιλήσωμεν”. Εις καταφατικήν κίνησιν της κεφαλής του Σάρριτζ ο κ. Αραδιππιώτης συνέχισε: “Δεν είμεθα αιμοχαρείς, ούτε ημείς ούτε ο Κυπριακός λαός. Αγωνιζόμεθα ένα αγώνα τίμιον και ειρηνικόν. Απομακρύνατε τα πολεμικά σας και τον στρατόν σας, φύγετε και σεις και τότε η τάξις αποκαθίσταται και δεν έχετε να φοβηθείτε τίποτε”. Εστράφη ο Σάρριτζ κατά τον ίδιον πάντοτε τρόπον και έφυγεν υποτονθορίζων “Αυτά που σας είπα”.

[Νικόδημος Μυλωνάς (1889-1937), Μητροπολίτης Κιτίου 1918-1931. Πρωτεργάτης των γεγονότων που οδήγησαν στα Οκτωβριανά, για τα οποία εξορίστηκε από την Κύπρο. Πέθανε στην εξορία. // Δημητρός Ν. Δημητρίου (1879-1962), έμπορος, πολιτευτής και δήμαρχος Λάρνακας 1922-1932 και 1943-1946. // Μιχαήλ Γ. Νικολαΐδης (1878-1963, δικηγόρος, πολιτευτής και εκδότης εφημερίδας στη Λάρνακα. // Γεώργιος Π. Αραδιππιώτης (1887-1962), δικηγόρος, πολιτευτής και δήμαρχος Λάρνακας 1932-1943. // Κλεόβουλος Ν. Μεσολογγίτης (1872-1939), δημοσιογράφος, διευθυντής της εφημερίδας Νέον Έθνος (1893-1934)].